ΕΠΙΛΥΩ | Επιστημονικός Φορέας Ιατρικής Μετεκπαίδευσης

Μαρία Δημητρίου, Ειδικός Βιοπαθολόγος, Επιμελήτρια Β’ Τμήμα Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Ν.Π. «’Αγιος Παντελεήμων»

Το Vibrio vulnificus είναι ένα Gram-αρνητικό, υδρόφιλο βακτήριο που ανήκει στο γένος Vibrio, γνωστό για την ικανότητά του να προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις, κυρίως μετά από επαφή με επιμολυσμένο θαλασσινό νερό ή κατανάλωση ωμών θαλασσινών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει τα τελευταία χρόνια η σύνδεσή του με σοβαρές λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων, ακόμη και σηψαιμία, σε άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η χρόνια ηπατοπάθεια.

Επιδημιολογικά δεδομένα σε Ευρώπη και Ελλάδα

Τα κρούσματα V. vulnificus παραμένουν σχετικά σπάνια στην Ευρώπη, ωστόσο παρουσιάζουν αυξητική τάση, κυρίως λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων όπως επισημαίνεται από το Ευρωπαϊκό κέντρο ελέγχου λοιμώξεων (ECDC, 2023). Στις βόρειες χώρες (Βαλτική Θάλασσα, Σουηδία, Γερμανία), έχουν καταγραφεί δεκάδες περιστατικά νεκρωτικής φασιίτιδας και σηψαιμίας, με υψηλή θνητότητα, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ή ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς [1]. Στη χώρα μας έχουν αναφερθεί 4 περιστατικά λοίμωξης από το εν λόγω παθογόνο. Οι 3 ασθενείς ακρωτηριάστηκαν και ο 4ος υπεβλήθη σε αφαίρεση νεκρωτικών ιστών αλλά εμφάνισε οστεομυελίτιδα πτέρνας τρία χρόνια μετά τον αρχικό τραυματισμό [2].

Ο διαβητικός ασθενής ως ομάδα υψηλού κινδύνου

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη από V. vulnificus, λόγω της αγγειοπάθειας, της διαταραγμένης λειτουργίας των λευκοκυττάρων και της μειωμένης επούλωσης τραυμάτων. Σε σειρά μελετών, διαβητικοί ασθενείς που ήρθαν σε επαφή με μολυσμένο θαλασσινό νερό παρουσίασαν ταχέως εξελισσόμενη κυτταρίτιδα, φουσκάλες και νεκρωτική φασιίτιδα. Σε μια μελέτη 30 περιπτώσεων, το 63% των ασθενών με λοίμωξη από V. vulnificus έπασχαν από διαβήτη [3].

Το διαβητικό έλκος ποδιού και η πιθανή λοίμωξη

Αν και η παρουσία διαβητικού έλκους αποτελεί εύλογη πύλη εισόδου, δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα συστηματικά καταγεγραμμένες περιπτώσεις με Vibrio vulnificus ως απομονωθέν παθογόνο σε χρόνιο διαβητικό έλκος χωρίς προηγηθείσα θαλάσσια έκθεση. Αντίθετα, περιστατικά που αφορούν διαβητικούς με μικροτραυματισμούς ή εξελκώσεις οι οποίοι εκτέθηκαν σε θαλασσινό νερό, έχουν καταλήξει σε ταχεία νεκρωτική φλεγμονή, σηψαιμία και σε ορισμένες περιπτώσεις, ακρωτηριασμό ή θάνατο [4].

Κλινική εικόνα και πρόγνωση

Η λοίμωξη από V. vulnificus συνήθως εκδηλώνεται εντός 24 ωρών από την έκθεση, με πόνο, ερυθρότητα, οίδημα, φουσκάλες και πυρετό. Σε διαβητικούς ασθενείς, η εξέλιξη είναι συχνά ραγδαία, με αυξημένο κίνδυνο σηψαιμίας. Η θνητότητα μπορεί να φτάσει το 30% ακόμη και με έγκαιρη θεραπεία [5].

Διάγνωση και θεραπεία

Η καλλιέργεια τραύματος και αίματος μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία του μικροβίου. Πλέον τα σύγχρονα μικροβιολογικά εργαστήρια είναι εξοπλισμένα και με μοριακές μεθόδους όπως PCR και MLST (multilocus sequence typing) για ταχεία ταυτοποίηση. Η θεραπεία περιλαμβάνει άμεση χορήγηση αντιβιοτικών (π.χ. δοξυκυκλίνη με τρίτης γενιάς κεφαλοσπορίνη) και, σε προχωρημένα στάδια, χειρουργική παρέμβαση (debridement) ή ακόμη και ακρωτηριασμό[6].

Πρακτικές συστάσεις για διαβητικούς

Οι ασθενείς με διαβήτη που φέρουν ανοιχτά έλκη θα πρέπει να αποφεύγουν την κολύμβηση σε θαλασσινό ή υφάλμυρο νερό. Το Center for Disease Control and Prevention (CDC) συνιστά την πλήρη αποφυγή επαφής τραυμάτων με νερό τέτοιου τύπου, ακόμη και στο ρηχό της ακτής. Επιπλέον, να αποφεύγεται ο χειρισμός ωμών θαλασσινών χωρίς προστατευτικά γάντια. Αν η αποφυγή δεν είναι δυνατή, το πλύσιμο του τραύματος με σαπούνι και καθαρό νερό μετά από έκθεση είναι απαραίτητο. Η ευαισθητοποίηση του κοινού παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη. Οποιοδήποτε σύμπτωμα λοίμωξης μετά από έκθεση σε θαλασσινό περιβάλλον απαιτεί άμεση ιατρική εκτίμηση [7]. Το V. vulnificus είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στα αντιβιοτικά, αρκεί η θεραπεία να ξεκινήσει εγκαίρως.

________________________________________

Βιβλιογραφία

1. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Increased risk of vibriosis during the summer season. 2023. https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/increased-risk-vibrio-infections-throughout-summer-season

2. Mouzopoulos G, Stamatakos M, Tzurbakis M, et al. Lower extremity infections by Vibrio vulnificus. Chirurgia (Bucur). 2008;103(2):201-3. 

3. Tsai YH et al. Necrotizing fasciitis caused by Vibrio vulnificus and Klebsiella pneumoniae: comparison of 53 cases. Am J Surg. 2014;208(1):19-24.

4. Bross MH, Soch K, Morales R, Mitchell RB. Vibrio vulnificus infection: diagnosis and treatment. Am Fam Physician. 2007;76(4):539-544.

5. Horseman MA, Surani S. A comprehensive review of Vibrio vulnificus: an important cause of severe sepsis and skin and soft-tissue infection. Int J Infect Dis. 2011;15(3): e157-e166.

6. Υu Wei, Shen X, Pan H et al. Clinical features and treatment of patients with Vibrio vulnificus infection. Int J Infect Dis. 2017; 59:1-6

7. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Protect yourself and others from Vibrio. https://www.cdc.gov/vibrio/prevention.html 

Λ. Καστανά & Ε. Φουστέρης, Mediterranean Diabetes & Obesity Clinics

Τι είναι η γλουτένη;

Η γλουτένη είναι μια σύνθετη πρωτεΐνη που βρίσκεται σε δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη και το τριτικάλε (διασταύρωση σίτου και σίκαλης). Σχηματίζεται όταν δύο πρωτεΐνες, η γλουτενίνη και η γλιαδίνη, συνδυάζονται παρουσία νερού. Η γλουτένη παρέχει ελαστικότητα στη ζύμη και βοηθά το ψωμί και άλλα αρτοσκευάσματα να φουσκώσουν σωστά. Χρησιμοποιείται επίσης ως συνδετικός παράγοντας σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως λουκάνικα και σάλτσες [1].

Περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να αποφεύγεται η γλουτένη

A. ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ 

Η κοιλιοκάκη (εντεροπάθεια από γλουτένη) είναι μια αυτοάνοση εντεροπάθεια που προκαλείται από την κατανάλωση τροφής που περιέχει γλουτένη (σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη) σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα. Χαρακτηρίζεται από βλάβη του βλεννογόνου και του υποβλεννογονίου χιτώνα του λεπτού εντέρου (χρόνια φλεγμονή και συνέπειες αυτής) και δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών, διεργασίες που εκλύονται με την εισαγωγή της γλουτένης στη δίαιτα.

Οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις της κοιλιοκάκης στους ενήλικες είναι η διάρροια, διαταραχές των εντερικών συνηθειών, τα κοιλιακά άλγη, δυσπεψία, μετεωρισμός, αφθώδη έλκη στόματος αναιμία (Fe, B6 και σπανίως Vit. B12) απώλεια βάρους, ερπητοειδής δερματίτιδα, δυσαπορρόφηση, οίδημα, οστεοπόρωση, αυτόματα κατάγματα.

Η πρώτη εξέταση που γίνεται είναι συνήθως είναι για τα Αντισώματα IgA αντι-ιστικής τρανσγλουταμινάσης (anti-TTG-IgA). Αν υπάρχει ανεπάρκεια IgA, ελέγχεται και IgG αντι-TTG ή αντισώματα αντι-ενδομυσίου (EMA). Συχνά ελέγχεται και η ολική IgA για να αποκλειστεί έλλειψη IgA. Αν τα αντισώματα είναι θετικά (ή αν η κλινική υποψία είναι πολύ ισχυρή), γίνεται ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού (γαστροσκόπηση) με λήψη βιοψιών από το 12δάκτυλο. Στη βιοψία φαίνεται χαρακτηριστική βλάβη του βλεννογόνου: ατροφία λαχνών, υπερπλασία κρυπτών, αυξημένα ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα. Προαιρετικά, μ πορεί να γίνει έλεγχος HLA-DQ2/DQ8. Αν αυτά λείπουν, η διάγνωση κοιλιοκάκης αποκλείεται ουσιαστικά. Αν όμως είναι θετικά, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει νόσος (απλώς υπάρχει προδιάθεση).

Β. ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ ΣΤΟ ΣΙΤΑΡΙ

Η μη-κοιλιοκακική ευαισθησία στη γλουτένη (ή μη-κοιλιοκακική δυσανεξία στη γλουτένη, στα αγγλικά non-celiac gluten sensitivity, NCGS) είναι μια κατάσταση κατά την οποία κάποιος παρουσιάζει συμπτώματα που σχετίζονται με την κατανάλωση γλουτένης, χωρίς όμως να έχει ούτε κοιλιοκάκη ούτε αλλεργία στο σιτάρι [1].

Ποια τρόφιμα περιέχουν γλουτένη;

● Αρτοσκευάσματα (ψωμί, αρτοσκευάσματα, κέικ, μπισκότα κ.λπ.)

● Δημητριακά πρωινού (ειδικά αυτά που παρασκευάζονται με σιτάρι ή κριθάρι)

● Μη καθαρή βρώμη 

● Ζυμαρικά και ζυμαρικά (φτιαγμένα με σιτάρι, ή άλλα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη)

● Επεξεργασμένα κρέατα (όπως λουκάνικα, χοτ ντογκ και αλλαντικά, τα οποία μπορεί να περιέχουν σιτάρι ή άλλα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη)

● Καρυκεύματα, όπως σάλτσα σόγιας, σάλτσα teriyaki, σάλτσα Worcestershire και σάλτσες για σαλάτες, που συχνά περιέχουν σιτάρι ή κριθάρι

● Σνακ, όπως κράκερ, κουλουράκια και πατατάκια, τα οποία συχνά παρασκευάζονται με αλεύρι σίτου

● Σούπες και ζωμοί που μπορεί να περιέχουν αλεύρι σίτου ως πυκνωτικό ή ενισχυτικό γεύσης

● Κατεψυγμένα έτοιμα γεύματα και προσυσκευασμένα γεύματα, τα οποία μπορεί να περιέχουν σιτάρι ή άλλα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη στις σάλτσες ή τις γεμίσεις

● Μπύρα και άλλα αλκοολούχα ποτά που παρασκευάζονται με κριθάρι, σιτάρι ή σίκαλη

● Καφέδες και τσάγια με γεύση, που μπορεί να περιέχουν βύνη κριθαριού ή άλλα συστατικά που περιέχουν γλουτένη

● Ενεργειακές μπάρες και μπάρες πρωτεΐνης, που συχνά περιέχουν βρώμη ή άλλα δημητριακά που μπορεί να είναι μολυσμένα με γλουτένη

● Κατεψυγμένα επιδόρπια, όπως παγωτό και παγωμένο γιαούρτι, που μπορεί να περιέχουν συστατικά που περιέχουν γλουτένη ή να έχουν επιμόλυνση κατά την επεξεργασία

● Σάλτσες, όπως σάλτσες σε κονσέρβα, που συχνά περιέχουν αλεύρι σίτου ως πυκνωτικό

● Μείγματα στιγμιαίας πουτίγκας και μείγματα γλυκών, τα οποία μπορεί να περιέχουν τροποποιημένο άμυλο τροφίμων, μια κοινή πηγή γλουτένης

● Υποκατάστατα κρέατος, όπως τα μπιφτέκια για χορτοφάγους, τα οποία μπορεί να περιέχουν γλουτένη σίτου ως πηγή πρωτεΐνης

● Καρυκεύματα και μείγματα μπαχαρικών, τα οποία μπορεί να περιέχουν βύνη σιταριού ή κριθαριού ως έκδοχο ή ενισχυτικό γεύσης

● Συμπληρώματα και φάρμακα, τα οποία μπορεί να περιέχουν γλουτένη ως έκδοχο

Ποια τρόφιμα δεν περιέχουν γλουτένη;

● Φρούτα και λαχανικά

● Κρέας, πουλερικά και ψάρια (νωπά ή κατεψυγμένα)

● Όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια)

● Ξηροί καρποί και σπόροι

● Γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, τυρί, γιαούρτι)

● Σπόροι χωρίς γλουτένη (ρύζι, καλαμπόκι, κινόα, αμάρανθος, κεχρί, σόργο)

● Αλεύρι χωρίς γλουτένη (αλεύρι αμυγδάλου, αλεύρι καρύδας, ρυζάλευρο, αλεύρι ρεβιθιού, αλεύρι πατάτας, αλεύρι ταπιόκας)

● Ζυμαρικά χωρίς γλουτένη, π.χ. από ρύζι, καλαμπόκι ή άλλα δημητριακά χωρίς γλουτένη

● Ψωμί χωρίς γλουτένη και αρτοσκευάσματα από αλεύρι και υλικά χωρίς γλουτένη

● Σνακ χωρίς γλουτένη, όπως ποπ κορν, πατατάκια, σνακ φρούτων και κράκερ χωρίς γλουτένη [2]

Τι άλλο πρέπει να προσέχουν τα άτομα που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες;

● Επιμολύνσεις από την επαφή τροφίμων χωρίς γλουτένη με κανονικά τρόφιμα. 

● Φαγητό εκτός σπιτιού. 

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ!!!

Άτομα που δεν πάσχουν από τις παραπάνω παθήσεις, δεν έχουν κανένα ιατρικό όφελος από την αποφυγή της γλουτένης στη διατροφή τους. Ειδικότερα όσον αφορά τη μείωση του σωματικού βάρους από τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης ή την πρόκληση ή επιδείνωση αυτοάνοσων νοσημάτων από την βρώση τροφίμων με γλουτένη, όλα αποτελούν  μύθο, αφού δεν υπάρχουν μελέτες που να επιβεβαιώνουν αυτούς  τους  ισχυρισμούς [3,4,5].

Τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη, συγκριτικά με τα αντίστοιχα συμβατικά είναι:

● υψηλότερου ενεργειακού περιεχομένου

● χαμηλότερα  σε σημαντικά θρεπτικά συστατικά όπως φυτικές ίνες, σίδηρο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β

● πιο ακριβά

ΠΗΓΗ:

1. Martín-Cardona, A., Carrasco, A., Arau, B., Vidal, J., Tristán, E., Ferrer, C., Gonzalez-Puglia, G., Pallarès, N., Tebé, C., Farrais, S., Núñez, C., Fernández-Bañares, F., & Esteve, M. (2024). γδ+ T-Cells Is a Useful Biomarker for the Differential Diagnosis between Celiac Disease and Non-Celiac Gluten Sensitivity in Patients under Gluten Free Diet. Nutrients, 16(14), 2294.

2. USDA FOOD DATABASE 

3. Laganà, M., Piticchio, T., Alibrandi, A., Le Moli, R., Pallotti, F., Campennì, A., Cannavò, S., Frasca, F., & Ruggeri, R. M. (2025). Effects of Dietary Habits on Markers of Oxidative Stress in Subjects with Hashimoto's Thyroiditis: Comparison Between the Mediterranean Diet and a Gluten-Free Diet. Nutrients, 17(2), 363.

4. Borghini, R., Spagnuolo, A., Donato, G., & Borghini, G. (2024). Gluten-Free Diet for Fashion or Necessity? Review with New Speculations on Irritable Bowel Syndrome-like Disorders. Nutrients, 16(23), 4236.

5. Rohani, P., Izze da Silva Magalhães, E., Imanifard, R., Jarahzadeh, M., Ziamanesh, F., Fatahi, S., Jalalieh, H. G., & Sohouli, M. H. (2024). Impact of gluten-free diet (GFD) on some of cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis. Journal of nutritional science, 13, e37.