ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΕΣΑΣ

17 Ιουλίου 2024

Διαβήτης & καύσωνας

Στυλιανή Μπακογιάννη, Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου

Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Πειραιά «Τζάνειο»

10 συμβουλές για τις δύσκολες μέρες του καύσωνα.

1. Υψηλές θερμοκρασίες & ήλιος. Να μην εκτίθεστε σε υψηλές θερμοκρασίες και στον ήλιο τις ώρες με μεγάλη ηλιοφάνεια 11.00-16.00, να παραμένετε σε σκιερό μέρος και αν δυνατόν με κλιματισμό και να φοράτε ελαφρά ρούχα. Λάβετε μέτρα για να παραμείνετε δροσεροί όταν η θερμοκρασία φτάσει στους 26°C στη σκιά με υγρασία 40% ή μεγαλύτερη. Συνήθως ο δείκτης θερμότητας μπορεί να είναι υψηλότερος σε πλήρη ηλιακή ακτινοβολία, επομένως μείνετε στη σκιά όταν ο καιρός ζεσταίνει. Για παράδειγμα, εάν η θερμοκρασία είναι 32°C , ένας υψηλός δείκτης υγρασίας μπορεί να την κάνει να μοιάζει με 40°C. Τα συμπτώματα της θερμικής εξάντλησης είναι παρόμοια της υπογλυκαιμίας: ζάλη, τάση για λιποθυμία, σύγχυση και σε κάποιους υπερβολική εφίδρωση. Για το λόγο αυτό, μπορεί να θεωρήσεις ότι είναι η ζέστη που σε κάνει να νιώθεις έτσι, ενώ μπορεί η γλυκόζη στο αίμα να έχει πέσει πολύ χαμηλά.

2. Καλή ενυδάτωση. Να πίνετε άφθονο νερό, και να αποφύγετε χυμούς, αναψυκτικά με ζάχαρη. Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα προκαλούν πιο έντονη διούρηση, που αυξάνει την απώλεια υγρών. Τρώτε τακτικά, ισορροπημένα γεύματα με πολλά φρέσκα φρούτα, λαχανικά και άπαχες πρωτεΐνες.

3. Αλκοόλ. Να αποφεύγετε το αλκοόλ και τα πολλά ροφήματα με καφεΐνη (όπως ο καφές και τα αθλητικά ή ενεργειακά ροφήματα). Και οι δύο ουσίες ασκούν διουρητική δράση.

4. Φόρεσε φαρδιά, ελαφρά ρούχα σε απαλούς χρωματισμούς. Φόρεσε γυαλιά ηλίου και καπέλο οπωσδήποτε, όταν είσαι εκτός σπιτιού ή εργασίας.

5. Χρησιμοποίησε air condition για να δροσίσεις το περιβάλλον σου. Δεν αρκεί ο ανεμιστήρας όταν η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από 35°C.

6. Φάρμακα & ινσουλίνη. Τα φάρμακα και οι ταινίες μέτρησης σακχάρου. θα πρέπει να βρίσκονται σε μέρος δροσερό (έως 28-30°C), σκιερό, χωρίς υγρασία. Αν φύγετε για διακοπές, πάρτε μαζί 1,5 φορές περισσότερα φάρμακα, ταινίες και βελόνες μέτρησης απ’ ό,τι κανονικά θα χρησιμοποιούσατε, ώστε να μην «ξεμείνετε». Βάλτε την ινσουλίνη στην ειδική ισοθερμική τσάντα όταν ταξιδεύετε με παγοκύστη.

7. Τραυματισμοί ποδιών. Μην περπατάτε ποτέ ξυπόλητοι – στην άμμο, γύρω από την πισίνα, στην βεράντα του σπιτιού ή οπουδήποτε αλλού. Μπορεί να πάθετε εγκαύματα στα πέλματα ή να κοπείτε και να μην το αντιληφθείτε. Φοράτε άνετα παπούτσια που προστατεύουν τα πόδια σας.

8. Υπογλυκαιμίες. Έλεγξε το σάκχαρο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάποια σωματική δραστηριότητα. Μπορεί να χρειαστεί να τροποποιήσεις τη δόση της ινσουλίνης, ίσως με τη συμβουλή του ιατρού σου. Το ζεστό δέρμα απορροφά γρηγορότερα την ινσουλίνη, σε αντίθεση με το αφυδατωμένο. Ελέγχετε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας πιο συχνά από το συνηθισμένο.

9. Η άσκηση είναι απαραίτητη για τη διαχείριση του διαβήτη. Για το λόγο αυτό, συστήνεται η επιλογή πολύ πρωινών ή βραδινών ωρών για την άσκηση διαφορετικά να γίνεται σε πολύ καλά κλιματιζόμενη αίθουσα.

10. Κάλεσε τον ιατρό σου, αν αισθανθείτε άσχημα από τη ζέστη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

02 Ιουνίου 2024

Αναψυκτικά & Παχυσαρκία

Άννα Μωυσίδη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc(MedSci) Σακχαρώδης Διαβήτης και Παχυσαρκία

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη, MSc, PhD

Επιμελήτρια Α’, Α΄ Παθολογικό & Διαβητολογικό Κέντρο Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά ‘’Τζάνειο’’

Ποια τα είδη των αναψυκτικών;

Μιλώντας για αναψυκτικά, ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μη αλκοολούχα ποτά τα οποία συνήθως περιέχουν νερό, διοξείδιο του άνθρακα, σάκχαρα ή τεχνητά γλυκαντικά, μέσα οξίνισης, συντηρητικά, χρωστικές, συμπυκνωμένο χυμό φρούτων, ενώ, υπάρχουν και αναψυκτικά που λειτουργούν σαν ενεργειακά ποτά περιέχοντας καφεΐνη, guarana, ταυρίνη ή ginseng, με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσης. Ο ουσιαστικός διαχωρισμός μεταξύ των αναψυκτικών γίνεται λόγω της παρουσίας ή της απουσίας ζάχαρης.

Πόση ζάχαρη περιέχουν;

Ένα αναψυκτικό των 350mL, περιέχει περίπου 10 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη (περίπου 40γρ), πράγμα που ξεπερνά κατά πολύ τα επιτρεπόμενα όρια ημερήσιας κατανάλωσης ζάχαρης. Εάν υποθέσουμε ότι κανείς καταναλώνει ένα τέτοιο κουτάκι ημερησίως, αυτό μεταφράζεται στην πρόσληψη περίπου 4 κιλών το μήνα.

Προσφέρουν κάποιο όφελος στην υγεία μας;

Δυστυχώς τα αναψυκτικά δεν έχουν καμία ουσιαστική θρεπτική αξία για τον οργανισμό, πέρα από το να προσδίδουν ενέργεια. Μάλιστα οι διαιτολόγοι όταν αναφέρονται σε αυτά, συνήθως, τα χαρακτηρίζουν ως ‘’κενές’’ θερμίδες.

Mε ποια συχνότητα μπορούμε να τα καταναλώνουμε;

Μπορούμε να τα καταναλώνουμε κατ' εξαίρεση και όχι σε συστηματική βάση (όπως για παράδειγμα στα πλαίσια μίας εορταστικής εκδήλωσης). Οι συστάσεις αναφέρουν να περιορίσουμε στο ελάχιστο την κατανάλωσή τους ή εάν είναι εφικτό να τα αποκλείσουμε εντελώς από τη διατροφή μας.

Ποια τα ένοχα συστατικά που περιέχουν;

Τα κυριότερα ένοχα συστατικά που περιέχουν είναι σαφώς τα σάκχαρα (γλυκόζη, φρουκτόζη, σουκρόζη), όπου είναι και αυτά που προσδίδουν τελικά την ευχάριστη γεύση. Εάν υποθέσουμε πως η ζάχαρη αποδίδει περίπου 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, καταλαβαίνουμε τι αντίκτυπο μπορεί να έχει η κατανάλωση αναψυκτικών στη συνολική ημερήσια θερμιδική πρόσληψη και στον έλεγχο του σωματικού βάρους. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το κιτρικό και το φωσφορικό οξύ, σε συνδυασμό με τα σάκχαρα, δημιουργούν ανεπανόρθωτη ζημιά στα δόντια διότι προκαλούν τερηδόνα. Τέλος, τα συντηρητικά και οι χρωστικές που περιέχουν τα αναψυκτικά είναι εξαιρετικά επιβλαβή για την υγεία καθώς μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να έχουν αλλεργιογόνο ή ακόμη και καρκινογόνο δράση.

Ποια τα πλεονεκτήματα κατανάλωσης light αναψυκτικών ή χωρίς καφεΐνη;

Η αυξημένη κατανάλωση αναψυκτικών συνδέεται αυτόματα και με αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και σακχάρων, πράγμα που διαταράσσει τον έλεγχο του σωματικού βάρους και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Στα light αναψυκτικά, η ζάχαρη αντικαθίσταται από μη θερμιδικά γλυκαντικά που έχουν πάρει έγκριση από την ΕΕ όπως είναι η ασπαρτάμη, η ακεσουλφάμη Κ, η σουκραλόζη, η σακχαρίνη και η στέβια. Αυτές οι γλυκαντικές ουσίες (ιδίως η σακχαρίνη) μπορεί να είναι έως και 300 φορές πιο γλυκές από τη ζάχαρη, προσφέροντας ενισχυμένη γεύση και απόλαυση χωρίς να προσλαμβάνουμε περιττές θερμίδες. Σε κάθε περίπτωση, αυτός δεν είναι λόγος να καταφύγουμε στην αλόγιστη κατανάλωση light αναψυκτικών, καθώς, και τα light αναψυκτικά φαίνεται να διεγείρουν την έκκριση της ινσουλίνης από το πάγκρεας, η οποία μη βρίσκοντας διαθέσιμα σάκχαρα να ‘’κάψει’’ προκαλεί υπογλυκαιμία και αίσθημα πείνας άρα πρόσληψη σωματικού βάρους.

Η καφεΐνη είναι ένα συστατικό των αναψυκτικών που προκαλεί άμεση διέγερση του κεντρικού νευρικού συστήματος, πράγμα που μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της κόπωσης, στη βελτίωση της συγκέντρωσης, ενώ, είναι γνωστή και για την εργογόνο δράση της. Παρόλα αυτά η συστηματική κατανάλωση καφεΐνης, ακόμη και μέσω των αναψυκτικών, μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα προκαλώντας συμπτώματα όπως: πονοκέφαλος, υπερδιέγερση, στομαχικές διαταραχές ή διαταραχές ύπνου. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η καφεΐνη προκαλεί αυξημένη διούρηση και αποβολή νατρίου, οπότε πίνοντας αναψυκτικά που περιέχουν καφεΐνη μπορεί να οδηγηθούμε σε αφυδάτωση.

Πως η κατανάλωση αναψυκτικών συνδέεται με την εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας;

Μία χρήσιμη συμβουλή για τους γονείς είναι να μην συστήνουν εξαρχής στα παιδιά τους τα αναψυκτικά, διότι η μεν ζάχαρη που περιέχουν οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην παιδική παχυσαρκία και από την άλλη, η ασυναγώνιστη γλυκύτητα στη γεύση λόγω των τεχνιτών γλυκαντικών κάνει δικαίως τα παιδιά να μην ικανοποιούνται από τροφές με φυσικά σάκχαρα όπως είναι το γάλα και τα φρούτα. Τα παιδιά θα πρέπει να πίνουν όσο το δυνατό περισσότερο νερό ή εναλλακτικά (πιο σπάνια) κάποιο χυμό ή smoothie από φρέσκα φρούτα με σκοπό να προσλάβουν βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες.

Για ποιες ομάδες ατόμων αντενδείκνυται η κατανάλωση αναψυκτικών;

Η κατανάλωση αναψυκτικών ενοχοποιείται για την εμφάνιση παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη, οστεοπόρωσης, αρτηριακής υπέρτασης, μεταβολικού συνδρόμου, ηπατικών και γαστρεντερολογικών ζητημάτων, ενώ, αντενδείκνυται εντελώς η χρήση τους στην εγκυμοσύνη. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, πόσο μεγάλο μέρος του πληθυσμού επιβάλλεται να τα αποφεύγει. Σε κάθε περίπτωση η κατανάλωση light αναψυκτικών δεν είναι πανάκεια, καθώς, τα γλυκαντικά θα πρέπει να καταναλώνονται βάση της συνηστώμενης ημερήσιας πρόσληψης όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στη χρήση της ασπαρτάμης από άτομα με φαινυλκετονουρία, διότι πρόκειται για πηγή φαινυλαλανίνης την οποία πρέπει να αποφεύγουν.

Βιβλιογραφία:

• Fazeenah A. A Literary Review On Potential Health Risks Of “Soft Drinks”. (2023). Journal of Namibian Studies : History Politics Culture, 35, 4246-4263.

• Kregiel D. Health safety of soft drinks: contents, containers, and microorganisms. Biomed Res Int. 2015;2015:128697.

• Scharf RJ, DeBoer MD. Sugar-Sweetened Beverages and Children's Health. Annu Rev Public Health. 2016;37:273-93.

• Tahmassebi JF, BaniHani A. Impact of soft drinks to health and economy: a critical review. Eur Arch Paediatr Dent. 2020 Feb;21(1):109-117.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαΐου 2023

Διατροφή, Εμμηνόπαυση & Μεταβολικά Νοσήματα

Άννα Μωυσίδη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος με ειδίκευση στο Διαβήτη και την Παχυσαρκία, MSc

Η διακοπή της εμμήνου ρήσεως για 12 συνεχόμενους μήνες επιβεβαιώνει πως μία γυναίκα περνά σε ένα καινούργιο στάδιο ζωής, την λεγόμενη εμμηνόπαυση. Σήμερα, η εμμηνόπαυση διαγιγνώσκεται συνήθως σε ηλικία 48 με 55 ετών και συνοδεύεται από χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως εφίδρωση, αυπνία, εξάψεις, ευερεθιστότητα και πονοκεφάλους. Εκτός όμως από τα κοινά ορατά συμπτώματα, καλό θα είναι οι γυναίκες να είναι ενήμερες και για τις οργανικές αλλαγές που συμβαίνουν τη δεδομένη χρονική στιγμή. Συγκεκριμένα, οι αλλαγές στο ορμονικό προφίλ της γυναίκας μπορούν να διαταράξουν την μέχρι πρότινος λειτουργεία του οργανισμού, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης: παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, μεταβολικού συνδρόμου, καρδιαγγειακών νοσημάτων και οστεοπόρωσης. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως σε μετα-εμμηνοπαυσιακό στάδιο συχνά πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι παρατηρήθηκε αύξηση στην αρτηριακή πίεση, διαταραχές στο λιπιδαιμικό προφίλ, αύξηση σωματικού βάρους και μείωση της οστικής πυκνότητας. Σε αυτό το σημείο είναι που εύλογα γεννιούνται στις γυναίκες τα παρακάτω ερωτήματα, στα οποία η επιστήμη της διατροφής μπορεί να δώσει απάντηση.

Σωματικό βάρος

Συνοπτικά, οι λόγοι που αυξάνεται το βάρος μίας γυναίκας στην εμμηνόπαυση είναι οι εξής: ορμονικές αλλαγές, μειωμένο αίσθημα κορεσμού, αλλαγή σύστασης σώματος, μειωμένες καύσεις, ινσουλινοαντίσταση και έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Οι ορμονικές αλλαγές και η μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων, έχουν άμεση επίδραση στο αίσθημα πείνας & κορεσμού, ασκώντας ορεξιογόνο δράση. Επιπλέον, με την πάροδο της ηλικίας η μυϊκή μάζα τείνει να χάνει την ‘’ισχύ’’ που είχε μέχρι τώρα, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται αύξηση του λιπώδους ιστού με αποτέλεσμα την ενδεχόμενη πρόσληψη σωματικού βάρους, την εμφάνιση ινσουλινοαντίστασης και την διαταραχή των αιματολογικών δεικτών. Οι αλλαγές στη σύσταση του σώματος σε συνδυασμό με τη μειωμένη λειτουργία του θυρεοειδή, προκαλούν μείωση του βασικού μεταβολικού ρυθμού (ενεργειακή δαπάνη) με αποτέλεσμα να μειώνονται τελικά οι καύσεις.

Τι μπορώ να κάνω;

Ακολουθώντας μία διατροφή που θα σας εξασφαλίσει θερμιδικό έλλειμμα, θα μπορέσετε να αποφύγετε την πρόσληψη σωματικού βάρους και την εμφάνιση παχυσαρκίας ή άλλων μεταβολικών νοσημάτων. Επιπλέον, καλό θα είναι να δώσετε βάση στην κατανάλωση τροφών πλούσιες σε πρωτεΐνες, καθώς, λόγω της παρουσίας ινσουλινοαντίστασης παρατηρείται μειωμένη πρωτεϊνοσύνθεση στους σκελετικούς μύες. Η αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση την αυτόματη απόρριψη υδατανθράκων, καθώς, η Μεσογειακή Διατροφή θεωρείται ενδεδειγμένο μοντέλο διατροφής για εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει και η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (ΓΔ) για να αποφευχθεί η εμφάνιση υπεργλυκαιμίας λόγω ινσουλινοαντίστασης. Απευθυνθείτε σε έναν επιστήμονα υγείας Διαιτολόγο-Διατροφολόγο που θα λάβει υπόψιν του τις παραπάνω παραμέτρους δίνοντας σας την κατάλληλη διατροφική οδηγία.

Καρδιαγγειακή υγεία

Συνοπτικά, οι λόγοι που αυξάνεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος στην εμμηνόπαυση είναι οι εξής: ορμονικές αλλαγές, αλλαγές στο λιπιδαιμικό προφίλ, αύξηση δείκτη μάζας σώματος, κεντρική κατανομή λίπους, αύξηση αρτηριακής πίεσης, κατακράτηση υγρών και έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, έχει φανεί πως η παρουσία οιστρογόνων, έχει θετική επίδραση στην ενδοθηλιακή λειτουργεία και στο μεταβολισμό των λιπιδίων. Για το λόγο αυτό, οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση, μπορεί τελικά να διαταράξουν το λιπιδαιμικό προφίλ της γυναίκας με αποτέλεσμα την αύξηση στα επίπεδα της LDL χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων και την σχετική μείωση της HDL χοληστερόλης. Επιπλέον, φαίνεται πως οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες τείνουν να εμφανίζουν κεντρική ή αλλιώς ‘’ανδρικού τύπου’’ κατανομή λίπους, η οποία συνοδεύεται από συσσώρευση σπλαχνικού λίπους στην κοιλιακή χώρα και αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ).

Τι μπορώ να κάνω;

Για την ενίσχυση της καρδιαγγειακής υγείας:

-Αυξήστε την κατανάλωση: λιπαρά ψάρια & θαλασσινά, όσπρια, αμυλούχα λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, ανάλατα αμύγδαλα, φρούτα & λαχανικά όλων των ειδών, άπαχη πρωτεΐνη ή φυτικής προέλευσης, ελαιόλαδο, ελιές, αβοκάντο.

-Αυξήστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσια σε πολυφαινόλες: μήλα, μούρα, εσπεριδοειδή, δαμάσκηνα, μπρόκολο, κρεμμύδι, κουκιά.

-Περιορίστε την κατανάλωση: κορεσμένο λίπος (τηγανιτά), κόκκινο κρέας, νάτριο, επεξεργασμένα τρόφιμα, γλυκά, αναψυκτικά, φρουτοχυμοί.

Υγεία οστών

Συνοπτικά, οι λόγοι που αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης οστεοπόρωσης στην εμμηνόπαυση είναι οι εξής: ορμονικές αλλαγές, έλλειψη ασβεστίου, έλλειψη βιταμίνης D, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν σε οστεοπόρωση δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως. Σε κάθε περίπτωση, με την πάροδο της ηλικίας και τις αντίστοιχες ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν, φαίνεται να μειώνεται η οστική πυκνότητα καθιστώντας τα οστά εξαιρετικά εύθραυστα. Επιπλέον, η συσσώρευση σπλαχνικού λίπους στην κοιλιακή χώρα δημιουργεί φλεγμονώδες περιβάλλον που μπορεί να οδηγήσει σε ενδεχόμενη προοδευτική απομετάλλωση των οστών.

Τι μπορώ να κάνω;

Για την ενίσχυση της υγείας των οστών:

-Αυξήστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσια σε ασβέστιο: γάλα χαμηλών λιπαρών, γιαούρτι, σκληρά τυριά, μαλακά τυριά, τυρί για τοστ. Εναλλακτικές πηγές ασβεστίου: λαχανικά, όσπρια, φρούτα, ξηροί καρποί & σπόροι, ψάρια με κόκκαλο.

-Αποφύγετε τα αναψυκτικά του εμπορίου καθώς περιέχουν φωσφορικά άλατα τα οποία μειώνουν την απορρόφηση του ασβεστίου.

-Αυξήστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσια σε βιταμίνη D: λιπαρά ψάρια, μανιτάρια, κόκκινο κρέας, σόγια, ρόφημα βρόμης, εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού, κρόκος αυγού.

-Ελέγξτε τις ετικέτες τροφίμων για την περιεκτικότητα του τροφίμου σε ασβέστιο και βιταμίνη D.

-Έκθεση στο ηλιακό φως.

Βιβλιογραφία

Barrea, L. et al. (2021) “Mediterranean diet as medical prescription in menopausal women with obesity: a practical guide for nutritionists,” Critical reviews in food science and nutrition, 61(7), pp. 1201–1211. doi: 10.1080/10408398.2020.1755220.

BDA Menopause and diet, Bda.uk.com. Available at: https://www.bda.uk.com/resource/menopause-diet.html (Accessed: May 25, 2023).

Colao, A. (2017) “Nutritional management of menopausal women,” in Menopause. Cham: Springer International Publishing, pp. 283–299.

Pugliese, G., Dr et al. (2020) “Mediterranean diet as tool to manage obesity in menopause: A narrative review,” Nutrition (Burbank, Los Angeles County, Calif.), 79–80, p. 110991. doi: 10.1016/j.nut.2020.110991.

Silva, T. R. et al. (2021) “Nutrition in menopausal women: A narrative review,” Nutrients, 13(7), p. 2149. doi: 10.3390/nu13072149.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

24 Δεκεμβρίου 2022

Ο 12λογος του ατόμου που ζει με Σακχαρώδη Διαβήτη

Φουστέρης Ευάγγελος, M.D., Ph.D.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που εμφανίζεται με αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ο αρρύθμιστος διαβήτης μπορεί να προκαλέσει πληθώρα επιπλοκών που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής μας και μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης. Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε, λοιπόν, είναι να μάθουμε να ζούμε ΜΕ τον διαβήτη μας, να τον σεβαστούμε, ώστε να μας σεβαστεί κι αυτός και έτσι να έχουμε μια καλή ζωή χωρίς προβλήματα.

Αυτός είναι ο 12λογος του ατόμου που ζει με Σακχαρώδη Διαβήτη:

1. Προσπαθώ να ακολουθήσω έναν πιο «μεσογειακό» ισορροπημένο τρόπο διατροφής περιορίζοντας την κατανάλωση κρέατος, γλυκών, κορεσμένων (ζωικών) λιπαρών & επεξεργασμένων τροφίμων.

2. Τρώω μικρά και συχνά γεύματα: 3 κύρια (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 3 μικρά (δεκατιανό, απογευματινό, προ ύπνου).

3. Τρώω από όλες τις κατηγορίες τροφίμων (δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, γαλακτοκομικά, κρεατικά, ψάρια) χωρίς αποκλεισμούς.

4. Προσπαθώ να ελέγξω το σωματικό μου βάρος περιορίζοντας τις θερμίδες που λαμβάνω καθημερινά χωρίς στερητικές και εξαντλητικές δίαιτες.

5. Περιορίζω την κατανάλωση αλκοόλ και αποφεύγω αλκοολούχα ποτά πλούσια σε σάκχαρα, όπως π.χ. λικέρ, ούζο, γλυκό κρασί κλπ. Η κατανάλωση αλκοόλ από άτομο με διαβήτη με άδειο στομάχι μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές υπογλυκαιμίες!

6. Εντάσσω στην καθημερινότητά μου μια μορφή άσκησης που με ευχαριστεί, π.χ. περπάτημα 30 λεπτά/ημέρα. Αν θελήσω να κάνω πιο έντονη άσκηση συμβουλεύομαι το γιατρό μου.

7. Μετράω το σάκχαρο μου στο σπίτι σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μου. Προσπαθώ να αιτιολογήσω τιμές που αποκλίνουν από το αναμενόμενο και τροποποιώ τη συμπεριφορά μου.

8. Φροντίζω καθημερινά την ατομική μου υγιεινή χωρίς υπερβολές με σκληρά αντισηπτικά σαπούνια. Προσέχω τα πόδια μου και συμβουλεύομαι το γιατρό μου για όποια ανωμαλία βρω.

9. Ελέγχω την αρτηριακή μου πίεση ανά τακτά χρονικά διαστήματα γιατί πολύ συχνά συνυπάρχει υπέρταση μαζί με το διαβήτη.

10. Διακόπτω το κάπνισμα, εφόσον ο συνδυασμός κάπνισμα, διαβήτης, υπέρταση και υπερλιπιδαιμία είναι καταστροφικός για τα αγγεία μου!

11. Λαμβάνω σωστά τη φαρμακευτική μου αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μου. Αν παρατηρήσω κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια ή έχω κάποιο προβληματισμό σχετικά με κάποιο φάρμακο το συζητώ με το γιατρό μου και μαθαίνω για τις εναλλακτικές επιλογές μου.

12. Πηγαίνω στα τακτικά προγραμματισμένα ραντεβού μου με το γιατρό μου όπου ελέγχω με ειδικές εξετάσεις την σωματική μου υγεία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

24 Δεκεμβρίου 2022

Νέα επιστημονική μελέτη καταδεικνύει ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι το ίδιο εθιστικά με το κάπνισμα

Φουστέρης Ευάγγελος, M.D., Ph.D.

Σύμφωνα με μια νέα αμερικανική μελέτη, τα τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας είναι το ίδιο εθιστικά με το κάπνισμα και η σχετική επισήμανσή τους μπορεί να ωφελήσει τη δημόσια υγεία. Επίσης, νέα δεδομένα που αναφέρθηκαν από ερευνητές στο συνέδριο Diabetes Professional Care (DPC) 2022 στο Λονδίνο, επίσης υποστηρίζουν την κλινική αναγνώριση του όρου «εθισμός σε τρόφιμα».

Τα τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας μπορούν να συσχετιστούν με έναν διατροφικό φαινότυπο "που αντανακλά τα χαρακτηριστικά του εθισμού", λένε η Ashley N. Gearhardt και οι συνεργάτες της, όπως η απώλεια ελέγχου της πρόσληψης, η έντονη λαχτάρα, η αδυναμία μείωσης και η συνέχιση της χρήσης παρά τις αρνητικές συνέπειες. Αναγνωρίζοντας την έλλειψη ενός χαρακτηριστικού εθιστικού παράγοντα που να συνδέεται αποκλειστικά με τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, εξηγούν ότι ο εθισμός στις συγκεκριμένες τροφές αντανακλά μηχανισμούς που εμπλέκονται σε άλλες εθιστικές διαταραχές. Ως εκ τούτου, στη μελέτη της η Gearhardt και οι συνεργάτες της προτείνουν ένα σύνολο επιστημονικά βασισμένων κριτηρίων για την αξιολόγηση του εάν ορισμένα τρόφιμα είναι εθιστικά ή όχι.

Εξετάζουν και αξιολογούν ορισμένα τρόφιμα σύμφωνα με τα κριτήρια που είχαν προταθεί το 1988 από το US Surgeon General - και τα οποία παραμένουν τα πλέον έγκυρα - για να διαπιστωθεί η δυνατότητα εθισμού του καπνίσματος. Τα κριτήρια αυτά είναι:

● Πρόκληση καταναγκαστικής χρήσης

● Εμφάνιση ψυχοδραστικών αποτελεσμάτων

● Η χρήση τους ενισχύεται με την πάροδο του χρόνου

Έχουν προσθέσει σε αυτά τα κριτήρια την ικανότητα τα τρόφιμα αυτά να προκαλούν ορμές και έντονη επιθυμία και προσθέτουν ότι «και τα δύο αυτά προϊόντα [καπνός και τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας] είναι νόμιμα, εύκολα προσβάσιμα, φθηνά, στερούνται συνδρόμου μέθης και αποτελούν κύριες αιτίες θανάτου που μπορούν να προληφθούν. Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά την καταναγκαστική χρήση, το κάπνισμα πληροί αυτό το κριτήριο, επειδή τα στοιχεία δείχνουν ότι οι περισσότεροι καπνιστές θα ήθελαν να το κόψουν αλλά δεν μπορούν να το κάνουν.

Η κλινική ψυχολόγος Jen Unwin, PhD, από το Southport, UK, έδειξε ότι ένα 3μηνο διαδικτυακό πρόγραμμα δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες σε συνδυασμό με ψυχοεκπαιδευτική υποστήριξη, μείωσαν σημαντικά τα συμπτώματα εθισμού στα τρόφιμα τόσο σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, οσο και σε άτομα φυσιολογικού σωματικού βάρους. Η Unwin υποστήριξε ότι τα νέα δεδομένα αυτά αντιπροσωπεύουν την πρώτη κλινική μελέτη ευρείας κλίμακας αυτού του είδους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

29 Ιουνίου 2022

Χρήσιμα tips για ασφαλείς διακοπές για τα άτομα με διαβήτη

Αθανασία K. Παπαζαφειροπούλου

Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο Γ.Ν.Π. Τζάνειο, Πειραιάς

1. Αποφεύγετε τα βαριά και μεγάλα σε ποσότητα φαγητά το καλοκαίρι. Προτιμάτε τα μικρά και συχνά γεύματα (3 κύρια: πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό και 2 μικρά: δεκατιανό και απογευματινό). Μην ξεχνάτε να πίνετε τουλάχιστον 10-12 ποτήρια νερό ανά ημέρα. Μικρή κατανάλωση αλκοόλ είναι επιτρεπτή. Η μεγάλη κατανάλωση αυξάνει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας και σχετίζεται με αύξηση του βάρους. Μπορείτε να πίνετε ποτά που αντιστοιχούν σε 20-25 γραμμάρια οινοπνεύματος ημερησίως, μοιρασμένα σε2 δόσεις. Και βέβαια μην οδηγείτε όταν έχετε πιει.

2. Θυμηθείτε1 μερίδα φρούτου αντιστοιχεί σε: 1 λεπτή φέτα καρπούζι, 2 φετάκια πεπόνι, 3-4βερίκοκα, 12 κεράσια, 10 φράουλες, 17 ρόγες σταφύλι, 2-3 μικρά σύκα, 3-4φραγκόσυκα. Προσοχή στους χυμούς φρούτων που πρέπει να γνωρίζετε ότι περιέχουν υδατάνθρακες: 10 με 15 γραμμάρια υδατάνθρακες αντιστοιχούν με ένα ισοδύναμο φρούτου. Μπορείτε να πίνετε οποιοδήποτε light αναψυκτικό θέλετε, χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.

3. Προσέχετε την αφυδάτωση. Τα άτομα με διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο αφυδάτωσης το καλοκαίρι, ιδιαίτερα αν το σάκχαρο τους δεν βρίσκεται υπό έλεγχο. Το αυξημένο σάκχαρο αυξάνει την διούρηση και μπορεί να επιδεινώσει την αφυδάτωση. Πίνετε πολύ νερό, τσάι και λεμονάδα χωρίς ζάχαρη, ανθρακούχο νερό με γεύσεις φρούτων και αποφύγετε τους χυμούς και τα αναψυκτικά με πολύ ζάχαρη και την πολύ καφεΐνη.

4. Η ινσουλίνη είναι εξαιρετικά ευαίσθητη σε υψηλές θερμοκρασίες και πρέπει να την κρατάτε στο ψυγείο. Μην την βάζετε στη κατάψυξη, σε σημείο που χτυπάει ο ήλιος ή στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου όταν ταξιδεύετε. Αν βρίσκεστε για ώρα εκτός σπιτιού ή ταξιδεύετε, διατηρήστε τη σε ειδική θήκη με παγοκύστη για να μην εκτεθεί σε υψηλή θερμοκρασία. Η κρύα ινσουλίνη μπορεί να είναι επώδυνη γι’ αυτό ζεστάνετε λίγο με τα χέρια σας το φιαλίδιο πριν κάνετε την ένεση, αν την είχατε στο ψυγείο.

5. Αν χρησιμοποιείτε αντλία ινσουλίνης, η υπερβολική εφίδρωση το καλοκαίρι μπορεί να είναι πρόβλημα, γιατί μπορεί να δυσκολεύει την συγκράτηση του σημείου έγχυσης της ινσουλίνης στο δέρμα. Αν η υπερβολική εφίδρωση σας δημιουργεί προβλήματα, μπορείτε να βάλετε ειδική κρέμα για την εφίδρωση στην περιοχή τοποθέτησης της αντλίας στο δέρμα ή να χρησιμοποιήσετε ειδικό αυτοκόλλητο στο σημείο πρόσφησης στο δέρμα (π.χ. skin tac). Μιλήστε με τον ιατρό σας και τον σύμβουλο της αντλίας σας για περισσότερες λεπτομέρειες.

6. Η αντλία προστατεύει την ινσουλίνη από τη ζέστη, ως ένα βαθμό. Αν όμως πρόκειται να εκτεθείτε στον ήλιο και σε υψηλές θερμοκρασίες για αρκετή ώρα φροντίστε να προμηθευτείτε μια προστατευτική θήκη στην οποία μπορείτε να βάλετε μια παγοκύστη για να κρατάει την αντλία σε χαμηλή θερμοκρασία. Επίσης φροντίστε να καλύψετε την αντλία με μια πετσέτα ώστε να την προστατεύσετε από τον ήλιο. Αν βρίσκεστε στην παραλία, μπορείτε να αφαιρέσετε την αντλία με ασφάλεια μέχρι και μια ώρα, όχι όμως περισσότερο. Φροντίστε να αναπληρώσετε την ινσουλίνη που δεν πήρατε αλλάζοντας τον βασικό ρυθμό για την υπόλοιπη ημέρα.

7. Πάντοτε πριν από οιανδήποτε άσκηση που προβλέπεται να είναι έντονη ή να διαρκέσει αρκετή ώρα, πρέπει να μετράμε το σάκχαρο μας. Αν είναι μικρότερο του 100 mg/dl,καλό είναι να τρώμε κάτι ελαφρύ πριν, ενώ αν είναι μεγαλύτερο του 200 mg/dl,καλό είναι να περιμένουμε λίγο να πέσει ή να κάνουμε μικρή έξτρα δόση ινσουλίνης ταχείας δράσης. Καλό είναι λοιπόν και μετά το τέλος μιας έντονης άσκησης να ξαναμετράμε το σάκχαρο μας.

8. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αποφεύγετε να φοράτε πολύ ανοιχτά παπούτσια, ιδίως στην παραλία, και ποτέ μην περπατάτε ξυπόλητοι. Προσέχετε επίσης την πολύ ζεστή άμμο και το ζεστό πάτωμα γύρω από τις πισίνες. Ελέγχετε τα πόδια σας καθημερινά για πιθανούς τραυματισμούς. Ενυδατώστε τα καθημερινά με κρέμα με ουρία 10% για να είναι το δέρμα πιο ελαστικό. Αν έχετε κάποιο τραυματισμό επικοινωνήστε με τον ιατρό σας. Αν διαπιστώσετε ερυθρότητα ή φουσκάλες θα πρέπει να επισκεφτείτε έναν γιατρό.

9. Η ηλίαση είναι μία πολύ επικίνδυνη κατάσταση για τα άτομα με διαβήτη. Τα ύποπτα συμπτώματα είναι έντονη ζάλη, συχνά κεφαλαλγία, αίσθημα αδυναμίας μαζί με αίσθημα έντονης θερμότητας, ταχύπνοια, ταχυκαρδία, δύσπνοια και αδυναμία, ξηρότητα και ερυθρότητα δέρματος, δυσφορία και μεγάλη καταβολή δυνάμεων. Με το παραμικρό ύποπτο σύμπτωμα, πρέπει να πάτε αμέσως σε μέρος σκιερό και δροσερό, να πίνετε πολλά υγρά -όχι μόνο νερό, αλλά και χυμούς ή αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη-και να φροντίσετε να δροσίσετε το σώμα σας συχνά π.χ. να κάνετε κρύο ντους ή μπάνιο, ή τοποθετήστε στο σώμα σας βρεγμένες πετσέτες.

10. Ενημερωθείτε για την ύπαρξη Νοσοκομείου ή Κέντρου Υγείας κοντά στον τόπο διαμονή σας. Χρήσιμο είναι να έχετε μαζί σας το τηλέφωνο του γιατρού σας. Φροντίστε και οργανώστε την προσωπική σας λίστα ταξιδιού πριν αναχωρήσετε: ταινίες για τη μέτρηση σακχάρου από αίμα, συσκευή μέτρησης σακχάρου αίματος, εφοδιαστείτε με τις απαραίτητες σύριγγες, βελόνες ινσουλίνης ή πένες, και την ένεση γλυκαγόνης ή ότι άλλο έχετε για αντιμετώπιση πιθανής υπογλυκαιμίας.

Καλές διακοπές!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

7 μύθοι για το Σακχαρώδη Διαβήτη

Ε.Φουστέρης

MD, PhD, Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Διευθυντής MEDOC

Ο Σακχαρώδης διαβήτης έχει 2 βασικές μορφές:

Ο διαβήτης τύπου 1 (παλαιότερα λεγόταν παιδικός διαβήτης) οφείλεται σε καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη από αυτοαντισώματα. Επειδή ο οργανισμός δεν παράγει ινσουλίνη, η μοναδική επιλογή θεραπείας είναι η εξωγενής ινσουλινοθεραπεία με υποδόριες ενέσεις ή αντλίες συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης.
Ο διαβήτης τύπου 2 (παλαιότερα λεγόταν διαβήτης ενηλίκων) οφείλεται σε ένα μεγάλο σύνολο παθοφυσιολογικών μεταβολών, όπως ανεπαρκή έκκριση ινσουλίνης από το β-κύτταρο του παγκρέατος, υπερβολική έκκριση γλυκαγόνης από το α-κύτταρο του παγκρέατος, παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ (νεογλυκογένεση), ανεπαρκή δράση της ινσουλίνης στο μυϊκό και λιπώδη ιστό (ινσουλινοαντίσταση), μειωμένη ινκρετινική δράση από το λεπτό έντερο και αυξημένη επαναρρόφηση γλυκόζης από τους νεφρούς. Οι πολύπλοκες αυτές διαταραχές έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο του σακχάρου αίματος. Η νόσος αυτή συνδέεται στενά με τον σύγχρονο τρόπο ζωής (παχυσαρκία, καθιστική ζωή)

Ας δούμε κάποια θέματα που συχνά είναι αμφιλεγόμενα για το Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2:

1. ΣΔ τύπου 2 παθαίνεις αν τρως πολλά γλυκά:

ΜΥΘΟΣ: Ο ΣΔ τύπου 2 είναι συνισταμένη 3 πραγμάτων: γονιδιακή προδιάθεση, ύπαρξη τοξικού διαβητογόνου περιβάλλοντος (αστικό περιβάλλον, ταχυφαγεία, βιομηχανοποιημένα τρόφιμα πλούσια σε ευαπορρόφητους υδατάνθρακες, κορεσμένα κ τρανς λιπαρά) και ατομικές επιλογές (κακές διατροφικές συνήθειες, καθιστική ζωή, παχυσαρκία). Όταν συνδυαστούν αυτά τα 3, τότε συνήθως εμφανίζεται ο ΣΔ. Άρα μόνο η βρώση πολλών γλυκών δεν αρκεί για να εμφανίσουμε διαβήτη.

2. Αν πάσχουν οι γονείς σου από ΣΔ τύπου 2 τότε σίγουρα θα τον εμφανίσεις κι εσύ:

ΜΥΘΟΣ: Σίγουρα μπορεί να είναι κάποιο άτομο γενετικά πιο ευάλωτο στο να εμφανίσει διαβήτη τύπου 2. Όμως, μπορεί να μην τον εμφανίσει ποτέ καθώς πολύ μεγάλες μελέτες έχουν δείξει πολύ μεγάλη μείωση των ποσοστών διαβήτη σε προδιαβητικά άτομα όταν εφάρμοσαν υγιεινόδιαιτητικές παρεμβάσεις στην καθημερινότητα τους, όπως διατήρηση φυσιολογικού βάρους, σωστή διατροφή κ άσκηση.

3. Ο ΣΔ τύπου 2 μπορεί να αντιμετωπιστεί πολύ καλά μόνο με προσεγμένη διατροφή κ άσκηση:

ΜΥΘΟΣ: Το τρίπτυχο της θεραπευτικής προσέγγισης του ΣΔ είναι: διατροφή - άσκηση - φάρμακα. Είναι απαραίτητα και τα 3! Έτσι, παράλληλα με τη δίαιτα κ άσκηση πρέπει να λαμβάνετε καθημερινά τη φαρμακευτική αγωγή που θα σας υποδείξει ο διαβητολόγος σας.

4. Αν ξεκινήσεις φαρμακευτική αγωγή για τον ΣΔ τύπου 2 μπορείς να τρως ελεύθερα οτιδήποτε:

ΜΥΘΟΣ: Όπως είπαμε κ πριν, τα άτομα με πρέπει να προσέχουν τη διατροφή τους επιλέγοντας πιο υγιεινά και λιγότερο επεξεργασμένα τρόφιμα, να ασκούνται καθημερινά (πχ με 30' περπάτημα) κ να λαμβάνουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

5. Όταν έχεις διαβήτη τύπου 2 απαγορεύεται να φας φρούτα (παρά μόνον πράσινο μήλο) και γλυκά:

ΜΥΘΟΣ: Επιτρέπονται όλα τα φρούτα στη σωστή μερίδα πχ 1 μικρό μήλο ή πορτοκάλι, 2 μανταρινάκια, 1/2 μπανάνα, 12 κεράσια, 10 φράουλες, 17 ρόγες σταφύλι κλπ. Ακόμα κ ένα μικρό γλυκάκι μπορείτε σε πολύ αραιά διαστήματα να το εντάξετε στο διαιτολόγιο σας.

6. Όταν έχεις διαβήτη τύπου 2 μπορείς να φας άφοβα μαύρο ψωμί κ κρίθινα παξιμάδια καθώς κ τα προϊόντα φούρνου που χαρακτηρίζονται "για διαβητικούς":

ΜΥΘΟΣ: Τα προϊόντα αυτά μπορεί να έχουν περισσότερες φυτικές ίνες κ άρα να είναι πιο υγιεινά αλλά έχουν τους ίδιους ή και παραπάνω υδατάνθρακες κ επομένως η άμετρη κατανάλωσή τους σχετίζεται με επιβάρυνση του σακχάρου αίματος. Τα προϊόντα φούρνου «για διαβητικούς» συχνά δεν περιέχουν ζάχαρη αλλά φρουκτόζη (που είναι ισοδύναμης θερμιδικής αξίας με τη ζάχαρη και επιπροσθέτως ανεβάζει τα τριγλυκερίδια στα άτομα με διαβήτη), αλάτι, άλευρα (που είναι πηγή γλυκόζης) κλπ.

7. Το αλκοόλ ανεβάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα:

ΜΥΘΟΣ: Η υπερβολική κατανάλωση καθαρών αλκοολούχων ποτών (όπως, κρασί, μπύρα, ουίσκι, βότκα, τσίπουρο) μπορεί να προκαλέσει βαριά κ επικίνδυνη υπογλυκαιμία. Γι’ αυτό αν πάσχετε από διαβήτη ποτέ δεν πρέπει καταναλώνετε αλκοόλ νηστικοί! Αυτό, βέβαια, δεν ισχύει για τα ποτά που περιέχουν σάκχαρα, όπως γλυκό κρασί, ποτά με χυμούς, τόνικ, κόλα κλπ, τα οποία μπορούν να ανεβάσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Τέλος, να θυμάστε ότι το αλκοόλ δίνει πολλές θερμίδες και πρέπει να εντάσσεται θερμιδικά στο διαιτολόγιο ώστε να μην αυξηθεί το σωματικό βάρος σας

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη: Ποιος ο εξατομικευμένος στόχος μου?

Ε.Φουστέρης

Το κάθε άτομο με διαβήτη από τα 463 εκατομμύρια στον πλανήτη, είναι μοναδικό με τον δικό του τρόπο ζωής, τις δικές του συνήθειες, τη δική του γενική κατάσταση υγείας, γεγονός που καθιστά τις ανάγκες διαχείρισης της νόσου εξατομικευμένες για το καθένα. Όπως το κάθε άτομο είναι ξεχωριστό, αντίστοιχα ξεχωριστή πρέπει να είναι και η διαχείριση του διαβήτη του για καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση και εξασφάλιση καλής ποιότητας ζωής σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.[1]

Ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε συχνά για να αντιληφθούμε το επίπεδο ρύθμισης του διαβήτη είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Η μέτρηση αυτή μας δίνει μια αδρή εικόνα της μέσης τιμής του σακχάρου του ατόμου με διαβήτη για το προηγούμενο τρίμηνο. Έτσι, μια τιμή 7.0% αντιστοιχεί σε μέσο σάκχαρο τριμήνου περίπου 154 mg/dL. H μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, όμως, έχει πολλές δυσκολίες και ιδιαιτερότητες στη μέτρησή της γι’ αυτό πρέπει πάντα να συγκρίνεται και με τις τιμές αυτομέτρησης του σακχάρου στο σπίτι.

Πολλοί ρωτάνε ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές γλυκοζυλιωμένης ή ποια γλυκοζυλιωμένη είναι καλή για εμένα. Ξεκαθαρίζουμε, λοιπόν, εδώ ότι οι φυσιολογικές τιμές της μέτρησης αυτής είναι κάτι τελείως διαφορετικό από τον προσωπικό στόχο ρύθμισης για το άτομο με διαβήτη.

Αρχικά, οι «φυσιολογικές» τιμές της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης για τον γενικό πληθυσμό που δεν πάσχει (ή δεν το ξέρει) από διαβήτη είναι κάτω από 5.6% (εφόσον έχει μετρηθεί με τη σωστή μέθοδο σε πιστοποιημένο εργαστήριο). Τιμές 5.7% έως 6.4% συνήθως υποδεικνύουν την ύπαρξη προδιαβήτη ενώ τιμές από 6.5% και άνω είναι δηλωτικές πιθανής ύπαρξης διαβήτη.

Όταν, όμως, μιλάμε για άτομα με διαγνωσμένο διαβήτη, τότε έχουμε εξατομικευμένους στόχους γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, ώστε να τα χαρακτηρίσουμε ως «ρυθμισμένα» ή «αρρύθμιστα». Υπάρχει ο γενικός στόχος κάτω από 7.0%, αλλά αυτός γίνεται πιο αυστηρός ή πιο χαλαρός αναλόγως του ατόμου που έχουμε κάθε φορά απέναντι μας. Έτσι, λοιπόν, ένα νέο άτομο με πρόσφατη διάγνωση διαβήτη χωρίς συνοσηρότητες και μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης έχει στόχο γλυκοζυλιωμένης κάτω από 6.5%, και μάλιστα όσο πιο κάτω γίνεται, στοχεύοντας στην τέλεια ευγλυκαιμία. Σε εφήβους συνήθως ο στόχος είναι κάτω του 7.5%. Σε ηλικιωμένους (άνω των 65 ετών) ο στόχος εξατομικεύεται σε κάτω του 7.5% ή 8.0% ή 8.5% αναλόγως του επιπέδου υγείας του (από υγιείς χωρίς σημαντικές συνοσηρότητες μέχρι αυτούς με πτωχή υγεία, σημαντικές συνοσηρότητες και σοβαρή γνωσιακή διαταραχή).

Αυτό το γενικό πλαίσιο αναθεωρήθηκε τα τελευταία δύο χρόνια μετά την κοινή δήλωση της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής Διαβητολογικής Εταιρείας (consensus report 2018, updated 2019), όπου αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο η ανάγκη εξατομίκευσης της φαρμακευτικής αγωγής πχ ανάλογα με την παρουσία ή όχι συνοσηροτήτων, αυτή τη φορά και πέρα από το επίπεδο ρύθμισης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης.

Όπως, λοιπόν, το κάθε άτομο είναι μοναδικό, αντίστοιχα μοναδικός είναι και ο στόχος της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης του και το μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε για να τον επιτύχουμε. Το άτομο με διαβήτη με το ιστορικό του και τις προσωπικές του προτιμήσεις μπαίνει στο επίκεντρο των αποφάσεων, στοχεύοντας σε μια καλή και μακρά ζωή μακριά από τις επιπλοκές του διαβήτη [2,3]

Πηγές:

1. Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του διαβητικού ασθενή, Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, 2020, https://drive.google.com/file/d/1L-zjpv1cYIWlItTDvlW_ljZR4q7esZkx/view ,last accessed 21/10/2020

2. Standards of Medical Care in Diabetes 2020, American Diabetes Association, Diabetes Care, Volume 43, supplement 1, January 2020

3. 2019 update to: Management of hyperglycaemia in type 2 diabetes, 2018. A consensus report by the American Diabetes Association (ADA) and the European Association for the Study of Diabetes (EASD), Diabetologia 2020 volume 63, pages 221–228

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

Ο 12λογος του ατόμου που ζει με Σακχαρώδη Διαβήτη

Ε.Φουστέρης

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που εμφανίζεται με αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και αφορά πλέον σε πάνω από 415 εκ ασθενείς στον κόσμο. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ο αρρύθμιστος διαβήτης μπορεί να προκαλέσει πληθώρα επιπλοκών που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής μας και μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης. Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε, λοιπόν, είναι να μάθουμε να ζούμε ΜΕ τον διαβήτη μας, να τον σεβαστούμε, ώστε να μας σεβαστεί κι αυτός και έτσι να έχουμε μια καλή ζωή χωρίς προβλήματα.

Αυτός είναι ο 12λογος του ατόμου που ζει με Σακχαρώδη Διαβήτη:

Προσπαθώ να ακολουθήσω έναν πιο «μεσογειακό» ισορροπημένο τρόπο διατροφής περιορίζοντας την κατανάλωση κρέατος, γλυκών, κορεσμένων (ζωικών) λιπαρών & επεξεργασμένων τροφίμων.
Τρώω μικρά και συχνά γεύματα: 3 κύρια (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 3 μικρά (δεκατιανό, απογευματινό, προ ύπνου).
Τρώω από όλες τις κατηγορίες τροφίμων (δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, γαλακτοκομικά, κρεατικά, ψάρια) χωρίς αποκλεισμούς.
Προσπαθώ να ελέγξω το σωματικό μου βάρος περιορίζοντας τις θερμίδες που λαμβάνω καθημερινά χωρίς στερητικές και εξαντλητικές δίαιτες.
Περιορίζω την κατανάλωση αλκοόλ και αποφεύγω αλκοολούχα ποτά πλούσια σε σάκχαρα, όπως π.χ. λικέρ, ούζο, γλυκό κρασί κλπ. Η κατανάλωση αλκοόλ από άτομο με διαβήτη με άδειο στομάχι μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές υπογλυκαιμίες!
Εντάσσω στην καθημερινότητά μου μια μορφή άσκησης που με ευχαριστεί, π.χ. περπάτημα 30 λεπτά/ημέρα. Αν θελήσω να κάνω πιο έντονη άσκηση συμβουλεύομαι το γιατρό μου.
Μετράω το σάκχαρο μου στο σπίτι σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μου. Προσπαθώ να αιτιολογήσω τιμές που αποκλίνουν από το αναμενόμενο και τροποποιώ τη συμπεριφορά μου.
Φροντίζω καθημερινά την ατομική μου υγιεινή χωρίς υπερβολές με σκληρά αντισηπτικά σαπούνια. Προσέχω τα πόδια μου και συμβουλεύομαι το γιατρό μου για όποια ανωμαλία βρω.
Ελέγχω την αρτηριακή μου πίεση ανά τακτά χρονικά διαστήματα γιατί πολύ συχνά συνυπάρχει υπέρταση μαζί με το διαβήτη.
Διακόπτω το κάπνισμα, εφόσον ο συνδυασμός κάπνισμα, διαβήτης, υπέρταση και υπερλιπιδαιμία είναι καταστροφικός για τα αγγεία μου!
Λαμβάνω σωστά τη φαρμακευτική μου αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μου. Αν παρατηρήσω κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια ή έχω κάποιο προβληματισμό σχετικά με κάποιο φάρμακο το συζητώ με το γιατρό μου και μαθαίνω για τις εναλλακτικές επιλογές μου.
Πηγαίνω στα τακτικά προγραμματισμένα ραντεβού μου με το γιατρό μου όπου ελέγχω με ειδικές εξετάσεις την σωματική μου υγεία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΦΡΟΥΤΑ: ΦΙΛΙΚΗ Ή ΕΧΘΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ?

Ε.Φουστέρης

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια νόσος που έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις σε όλο τον πλανήτη. Πάνω σε αυτό το ποσοστό πρέπει να συνυπολόγισουμε άλλα τόσα περίπου άτομα με προδιαβήτη που είναι εν δυνάμει μελλοντικά άτομα με διαβήτη. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το θέμα αφορά πολλά άτομα και αποτελεί συχνό θέμα κοινωνικής συζήτησης. Σε τέτοιες συζητήσεις πολύ συχνά ακούμε γνώμες και δοξασίες - όχι σπάνια και από επιστήμονες υγείας - που δεν έχουν καμμία επιστημονική βάση: όταν έχεις διαβήτη απαγορεύεται να τρως φρούτα ή επιτρέπεται μόνο το πράσινο μήλο ή απαγορεύεται το πορτοκάλι γιατί ανεβάζει την αρτηριακή πίεση ή απαγορεύεται το καρπούζι και τα σταφύλια και άλλα τέτοια.

Με το άρθρο αυτό θα ήθελα να αποσαφηνίσουμε κάποια πράγματα και να να τα θέσουμε σε σωστές επιστημονικές βάσεις:

Δεν υπάρχει τρόφιμο που να απαγορεύεται αυστηρώς η κατανάλωσή του στον σακχαρώδη διαβήτη. Επιτρέπεται και επιβάλλεται να τρώμε από όλες τις ομάδες τροφίμων στη σωστή ώρα και στις σωστές ποσότητες.
Η διατροφή στα άτομα με διαβήτη είναι η υγιεινότερη διατροφή και βασίζεται εν πολλοίς στις αρχές της μεσογειακής διατροφής και πρέπει να ακολουθείται όχι μόνο από τα άτομα με διαβήτη αλλά και από την υπόλοιπη οικογένεια, εφόσον θέλουν να διατηρήσουν την καλή τους υγεία.
Τα φρούτα είναι απαραίτητο συστατικό της υγιεινής διατροφής (είτε υπάρχει διαβήτης είτε δεν υπάρχει). Αποτελούν πηγή ωφέλιμων υδατανθρακών, αδιάλυτων φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών, βιταμινών και φυτικών στερολών. Ένα ενήλικο άτομο με ή χωρίς διαβήτη πρέπει οπωσδήποτε να καταναλώνει 2-3 μέτρια φρούτα ανά ημέρα (στο δεκατιανό και απογευματινό και ίσως μετά το μεσημεριανό γεύμα)
Ένα μέτριο φρούτο αντιστοιχεί στο μέγεθος μιας κλειστής γυναικείας γροθιάς καθαρισμένο φρούτο, δηλαδή 1 μικρό μήλο (κόκκινο, πράσινο ή κίτρινο), 1 μικρό πορτοκάλι (που ΔΕΝ ανεβάζει την πίεση), 2 μανταρίνια, ½ μεγάλη μπανάνα, 12 κεράσια, 10 φράουλες, 1 μέτριο ροδάκινο, 2 βανίλιες, 3-4 βερύκοκα, 2-3 ακτινίδια, 2-3 μικρά σύκα, 1 λεπτή φέτα καρπούζι, 2 φετάκια πεπόνι, 3-4 φραγκόσυκα, 1 μέτριο αχλάδι, 17 ρόγες σταφύλι.
Όλα τα προαναφερθέντα έχουν 15 γρ υδατάνθρακες και 60 θερμίδες. Δεν διαφέρει η περιεκτικότητα τους σε υδατάνθρακες (σάκχαρα) βάσει του πόσο γλυκό το νιώθουμε στο στόμα μας.
Προτιμάμε τα πιο άγουρα φρούτα σε σχέση με τα πολύ ώριμα (γιατί τότε όντως έχουν λιγότερα σάκχαρα).

Ας αθωώσουμε, λοιπόν, τα φρούτα και ας τα βάλουμε στη σωστή σημαντική θέση που αξίζουν στην καθημερινή μας διατροφή, ειδικά για τα άτομα που έχουν σακχαρώδη διαβήτη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

Υπάρχουν λαχανικά που μας αδυνατίζουν περισσότερο;

Ε.Φουστέρης

Πρόσφατα ανακοινώθηκε στο έγκριτο περιοδικό British Medical Journal τα αποτελέσματα 3 μεγάλων μελετών που συμπεριέλαβαν πάνω από 124.000 άτομα σχετικά με την επίδραση των φλαβονοειδών των λαχανικών στη διατήρηση του σωματικού βάρους. Οι μελέτες διήρκησαν 24 έτη, οπότε τα αποτελέσματα έχουν μεγάλη σημασία για τον μακροπρόθεσμο έλεγχο του βάρους.

Η αυξημένη κατανάλωση των περισσότερων υποκατηγοριών των φλαβονοειδών, συμπεριλαμβανομένων των φλαβονολών, φλαβαν-3-ολών, ανθοκυανινών και πολυμερών φλαβονοειδών, σχετίστηκε αντίστροφα με τη μεταβολή του σωματικού βάρους ανά τετραετία, μετά από προσαρμογή για ταυτόχρονες αλλαγές σε άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένων άλλων πτυχών διατροφής, κάπνισμα και σωματική δραστηριότητα. Στα συγκεντρωτικά αποτελέσματα, το μεγαλύτερο μέγεθος της συσχέτισης παρατηρήθηκε για:

Ανθοκυανίνες [-0,23 λίβρες για κάθε επιπλέον 10 mg ανθοκυανινών την ημέρα]. Τρόφιμα πλούσια σε ανθοκυανίνες είναι τα σκούρα κόκκινα φρούτα όπως βατόμουρα, κόκκινα σταφύλια, βατόμουρα, κεράσια, φράουλες.
Πολυμερή φλαβονοειδών [-0.18 λίβρες για κάθε επιπλέον 138 mg την ημέρα]. Τρόφιμα πλούσια σε πολυμερή φλαβονοειδών είναι τα βατόμουρα, οι φράουλες, το τσάι, τα πεκάν και τα μήλα
Φλαβονόλες (-0.16 λίβρες για κάθε επιπλέον 7 mg φλαβονολών την ημέρα] που τις βρίσκουμε σε τσάι, κρεμμύδια και φασόλια

Μετά την πρόσθετη προσαρμογή ως προς την πρόσληψη φυτικών ινών, οι συσχετισμοί παρέμειναν σημαντικοί για τις ανθοκυανίνες, προανθοκυανιδίνες, και το σύνολο των πολυμερών φλαβονοειδών αλλά ήταν εξασθενημένοι και δεν είναι πλέον στατιστικά σημαντικοί για τις άλλες υποκατηγορίες.

Τρώγοντας μόνο μισό φλιτζάνι βατόμουρα ανά ημέρα αυξάνεται η κατανάλωση των ανθοκυανινών από 12*10=120 mg, δηλαδή αναμένεται απώλεια βάρους στην τετραετία κατά 12*0.23=2,76 λίβρες (περίπου 1,25 κιλά)

Περισσότερα στο:

Dietary flavonoid intake and weight maintenance: three prospective cohorts of 124 086 US men and women followed for up to 24 years, BMJ 2016;352:i17 (Published 28 January 2016)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Μαρτίου 2022

ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ

Ε.Φουστέρης

Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της χρόνιας υπεργλυκαιμίας στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να έχουν ορισμένες φορές το αντίθετο αποτέλεσμα: Η υπογλυκαιμία είναι μια από τις επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη είτε τύπου 1 είτε τύπου 2, που είναι συνυφασμένη τόσο με την νόσο την ίδια (ειδικά για το διαβήτη τύπου 2) αλλά και με τη λαμβανόμενη θεραπεία. Ας δούμε, λοιπόν, κάποια βασικά σημεία για την υπογλυκαιμία που πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου:

Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας μπορεί να αφορούν ένα ευρύ φάσμα που μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο: εφίδρωση, ταχυκαρδία, τρέμουλο στα χέρια, πείνα, θόλωση της όρασης, εκνευρισμός, απώλεια των αισθήσεων με πτώση στο έδαφος, κεφαλαλγία, αδυναμία, κόπωση, ζάλη, επιθετική συμπεριφορά.

Προσοχή: Επειδή τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας είναι κοινά, για την επιβεβαίωσή της χρειάζεται η τριάδα του Whipple:

Συμπτώματα υπογλυκαιμίας
Επιβεβαίωση με τον μετρητή σακχάρου αίματος: σάκχαρο κάτω από 70 mg/dL (σάκχαρο 53-70 mg/dL: ήπια υπογλυκαιμία, σάκχαρο κάτω από 53 mg/dL: σοβαρή υπογλυκαιμία)
Υποχώρηση των συμπτωμάτων με τη λήψη γλυκόζης

Από τα φάρμακα που πιο εύκολα μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία είναι:

Σουλφονυλουρίες
Μεγλιτινίδες
Ινσουλίνη, ειδικά οι ταχέως δρώσες και τα μίγματα

Τα φάρμακα που πολύ σπάνια συσχετίζονται με υπογλυκαιμίες:

Μετφορμίνη
Θειαζολιδινεδιόνες
Αναστολείς της DPP-4
Ανάλογα και αγωνιστές του GLP-1
Αναστολείς του SGLT-2

Τα πιο συχνά αίτια είναι:

Λάθος λήψη (ώρα ή δόση) φαρμάκου
Ένεση περισσοτέρων μονάδων ινσουλίνης από όσες χρειάζεται
Κατά τη διάρκεια άσκησης ή ακόμα και αρκετές ώρες μετά την άσκηση
Παράλειψη γεύματος (π.χ. του δεκατιανού ή απογευματινού σνακ)
Συναισθηματικό στρες
Έντονη ενασχόληση με τις δουλειές του σπιτιού

Ανεπίγνωστες υπογλυκαιμίες: υπογλυκαιμίες που δεν τις καταλαβαίνει το άτομο με διαβήτη και γι’ αυτό είναι πολύ επικίνδυνες, καθότι δεν προειδοποιούν τον οργανισμό με τα προαναφερθέντα συμπτώματα, άρα ο κίνδυνος υπογλυκαιμικού κώματος είναι πιο πιθανός. Το φαινόμενο αυτό λέγεται H.A.A.F. (Hypoglycemia Associated Autonomic Failure) και οφείλεται στο ότι «εκπαιδεύεται» το νευρικό μας σύστημα να μην αντιδρά στην υπογλυκαιμία λόγω συχνών υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Απαιτεί ενημέρωση και καθοδήγηση από τον διαβητολόγο σας.

Για την σωστή αντιμετώπιση ενός υπογλυκαιμικού επεισοδίου ακολουθούμε τον κανόνας του 15:

Τρώω 15 γρ γλυκόζης: Ταμπλέτα γλυκόζης, ζαχαρόνερο (1 κουταλιά της σούπας ζάχαρη σε 1 ποτηράκι νερό), 1 κουταλιά της σούπας μέλι, 250 cc χυμός, 3-4 καραμέλες με ζάχαρη
Περιμένω 15 λεπτά και ξαναμετράω το σάκχαρό μου

- Αν είναι κάτω από 70 mg/dL επαναλαμβάνω τη λήψη 15 γρ γλυκόζης

- Αν είναι πάνω από 70 mg/dL, τρώμε πιο σύμπλοκους υδατάνθρακες, π.χ. 1 φέτα ψωμί με τυρί, 1 τοστ, 1 φρούτο ή το επόμενο προγραμματισμένο γεύμα, ώστε να αποφύγουμε τον κίνδυνο επανεμφάνισης της υπογλυκαιμίας στις επόμενες ώρες

Τι ΔΕΝ κάνω όταν έχω υπογλυκαιμία: αδιαφορία (μη αντιμετώπιση), δεν τρώμε καραμέλες χωρίς ζάχαρη (γιατί δεν έχουν υδατάνθρακες), δεν τρώμε υδατάνθρακες με λίπος, όπως πάστες, μπακλαβά, σοκολάτα, τσουρέκι, μελομακάρονα, κρουασάν γιατί δεν πετυχαίνουν απότομη απορρόφηση της γλυκόζης από το έντερο και ευθύνονται για καθυστερημένες υπεργλυκαιμίες.

Το κάθε υπογλυκαιμικό επεισόδιο είναι ένα μάθημα για τη διαχείριση του διαβήτη στο σπίτι μας: Οφείλουμε κάθε φορά να αναγνωρίσουμε το αίτιο που πυροδότησε το συγκεκριμένο επεισόδιο ώστε να προσαρμόσουμε αναλόγως τη συμπεριφορά μας για να αποφύγουμε το επόμενο επεισόδιο. Σ’ αυτή τη διαδικασία μπορεί να αναζητήσουμε τη βοήθεια του ιατρού μας.

Πηγές

2. Standards of Medical Care in Diabetes 2020, American Diabetes Association, Diabetes Care, Volume 43, supplement 1, January 2020

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

21 Μαρτίου 2022

Υγιεινοδιαιτητική αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου

Επιμελήτρια Α’, PhD, MSc στη Βιοστατιστική, Α΄ Παθολογικό Τμήμα και Διαβητολογικό Κέντρο, Τζάνειο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά

Η διατροφή κατέχει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση ή τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Οι υπερτασικοί που ζυγίζουν περισσότερο από 10% πάνω από το ιδανικό τους βάρος μπορεί να είναι σε θέση να μειώσουν την αρτηριακή τους μόνο και μόνο χάνοντας βάρος.

Για να μπορέσουμε να έχουμε τον έλεγχο της αρτηριακής μας πίεσης θα πρέπει να καταναλώνουμε τρόφιμα χαμηλά σε λιπαρά, αλάτι και θερμίδες, να αντικαταστήσουμε το αλάτι στο φαγητό μας με βότανα, μπαχαρικά, ξύδι, λεμόνι ή χυμούς φρούτων και να χρησιμοποιούμε λιγότερο λάδι, βούτυρο, μαργαρίνη και έτοιμες σος στις σαλάτες μας.

Μελέτες δείχνουν ότι η υψηλή πίεση μπορεί να μειωθεί, ακολουθώντας ένα ιδιαίτερο διατροφικό σχήμα, που ονομάζεται DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Το διατροφικό σχήμα DASH, έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένο λίπος και χοληστερόλη και δίνει έμφαση στην αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών με μειωμένα λιπαρά. Η δίαιτα αυτή είναι πλούσια σε μαγνήσιο, κάλιο, ασβέστιο και φυτικές ίνες. Μάλιστα, η δραστική μείωση του νατρίου από τις τροφές παράλληλα με την εφαρμογή του DASH (DASH-Sodium), είχε ως αποτέλεσμα ακόμα καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης τονίζεται ιδιαίτερα η αξία των κάτωθι:

Απώλεια βάρους. Υπολογίζεται ότι κάθε 1 kg απώλειας σωματικού βάρους, ανεξαρτήτως της πρόσληψης νατρίου, μειώνει τη μέση αρτηριακή πίεση κατά ~5 mm Hg. Μέση Πίεση = [ΣΑΠ + (2×ΔΑΠ)] / 3
Μείωση της ημερήσιας πρόσληψης νατρίου τουλάχιστον σε ποσά <1,5 g, που αντιστοιχεί σε περίπου 3,5 g χλωριούχου νατρίου. Για κάθε μείωση της πρόσληψης χλωριούχου νατρίου κατά 1 g την ημέρα μπορεί να επιτευχθεί μείωση της ΣΑΠ κατά 4 mm Hg και της ΔΑΠ κατά 2 mm Hg
Άσκηση. Συνιστάται μέτριας έντασης σωματική άσκηση π.χ. ταχύ βάδισμα 30-45 λεπτά τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα
Διακοπή του καπνίσματος
Περιορισμός στη χρήση οινοπνεύματος σε 20 g/ημέρα για τους άνδρες και 10 g/ημέρα για τις γυναίκες
Αναπροσαρμογή του διαιτολογίου για τον ΣΔ με αύξηση των λαχανικών και των φρούτων, ιδιαίτερα των πλούσιων

Τρόφιμα που περιέχουν περισσότερο νάτριο είναι συνήθως τα συσκευασμένα και επεξεργασμένα τρόφιμα όπως είναι τα έτοιμα γεύματα κρεατικών, τα λουκάνικα, το μπέικον και το χοιρινό. Οι σάλτσες επίσης, όπως είναι η κέτσαπ, η σόγια sauce και τα dressing περιέχουν άφθονο νάτριο μαζί με τα κατεψυγμένα προϊόντα, τα έτοιμα σνακ όπως τα πατατάκια.

Πως μπορούμε να περιορίσουμε την πρόσληψη νατρίου στην τροφή μας

Αποφεύγουμε το επιτραπέζιο αλάτι
Στο μαγείρεμα και στο τραπέζι να αρωματίζετε και να δίνετε γεύση στο φαγητό με μπαχαρικά, λεμόνι, ξύδι και μυρωδικά.
Περιορίστε τη χρήση έτοιμων κατεψυγμένων γευμάτων και έτοιμων σύνθετων γευμάτων όπως η πίτσα και οι πίτες, οι έτοιμες σούπες και τα salad dressings, γιατί συνήθως περιέχουν πολύ νάτριο.
Διαβάζουμε τα συστατικά στις ταμπέλες των τροφίμων και επιλέγουμε εκείνα με χαμηλά ποσοστά νατρίου και άλατος
Αποφύγετε επεξεργασμένα τρόφιμα όπως μπέικον, πίκλες και τουρσί, sauces όπως ketchup, μουστάρδα, σόγια sauce

Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος (τρία ή περισσότερα ποτά ανά ημέρα) ευθύνεται για περίπου 7% των περιπτώσεων υπέρτασης. Αντίθετα, η μέτρια κατανάλωση του κόκκινου κυρίως κρασιού έχει θετικά αποτελέσματα για την καρδιά και την μείωση της υψηλής πίεσης, λόγω ορισμένων αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχει, όπως είναι τα φλαβονοειδή.

Οι ειδικοί συνιστούν η κατανάλωση οινοπνεύματος να μην υπερβαίνει τα 1-2 ποτήρια κρασί την ημέρα.

Τέλος, η τακτική συστηματική αεροβική γυμναστική μειώνει την συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση, ακόμα και σε άτομα που προηγουμένως ήταν εντελώς αγύμναστα. Η άσκηση που ωφελεί περισσότερο το καρδιαγγειακό σύστημα είναι η αερόβια, όπως πχ. το περπάτημα, το τρέξιμο, το ποδήλατο, το κολύμπι, το μπάσκετ, το ποδόσφαιρο, το τένις και ο χορός.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

11 Μαρτίου 2022

Προγραμματισμός Γευμάτων Για Άτομα Με Σακχαρώδη Διαβήτη

Ε.Φουστέρης

Είναι επτά το απόγευμα και, για άλλη μια φορά, σκέφτεστε τι να ετοιμάσετε για βραδινό. Έρχονται κάποιες ιδέες στο μυαλό σας, αλλά συνειδητοποιείτε ότι σας λείπουν κάποια υλικά. Έτσι καταλήγετε σε μία λύση της τελευταίας στιγμής, δηλαδή το γνωστό σε όλους μας “ντελίβερι” και μάλιστα με επιλογές που σπάνια είναι θρεπτικές και υγιεινές.

Αλλά αντί να ξοδεύετε χρόνο προσπαθώντας να βρείτε γρήγορες και θρεπτικές επιλογές κάθε μέρα, γιατί να μην προγραμματίσετε ένα μενού για μια ή δύο εβδομάδες;

Άλλωστε θα έχετε προσέξει ότι χωρίς πρόγραμμα, στο τέλος της ημέρας επιλέγουμε τροφές ανάλογα με την διάθεσή μας, οι οποίες συνήθως είναι ανθυγιεινές και βλαβερές. Ειδικά αν είστε εργένηδες, είναι πολύ εύκολο να ξεχαστείτε μέσα στην ημέρα και χωρίς προγραμματισμό να καταλήξετε σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας.

Για οικογένειες, τα γεύματα της τελευταίας στιγμής μπορεί επίσης να έχουν τις προκλήσεις τους, ειδικά όταν τα μέλη της οικογένειας έχουν διαφορετικές ανάγκες. Ωστόσο, δεν έχει νόημα να μαγειρεύετε δύο διαφορετικά γεύματα όταν η υγιεινή διατροφή για τον διαβήτη είναι ίδια με την υγιεινή διατροφή για όλους τους άλλους στην οικογένεια.

Είτε είστε ελεύθεροι, είτε είστε μέλος ενός ζευγαριού, είτε έχετε οικογένεια, ο προγραμματισμός γευμάτων είναι το κλειδί για την υγιεινή διατροφή, καθώς και για την πρόληψη και διαχείριση του διαβήτη.

Προγραμματίστε γεύματα με ποικιλία και φροντίστε να συμπεριλάβετε λαχανικά διαφορετικών χρωμάτων στο πρόγραμμα των γευμάτων σας. Επιπλέον, προσπαθήστε να έχετε ένα γεύμα χωρίς κρέας τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.

Εκτός από ότι το θα διασφαλίσετε τη λήψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών και θα διευκολύνετε τη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα σας, ένα πρόγραμμα γευμάτων μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να εξοικονομήσετε χρήματα.

Σχεδιασμός Μενού Μιας Ή Δύο Εβδομάδων

Ακολουθούν εννέα συμβουλές που πρέπει να έχετε κατά νου καθώς σχεδιάζετε το πρόγραμμα υγιεινής διατροφής σας.

Ξεκινήστε με τα βασικά

1. Συμπεριλάβετε μια ποικιλία τροφίμων, ενσωματώνοντας τουλάχιστον τρεις από τις τέσσερις ομάδες (δημητριακά και άμυλα, φρούτα και λαχανικά, γάλα και εναλλακτικές, κρέας και εναλλακτικές).

2. Επιλέξτε τα βασικά για κάθε μέρα. Για παράδειγμα, ένα πιάτο με κοτόπουλο για τη Δευτέρα, ψάρι για την Τετάρτη και ούτω καθεξής.

3. Έχετε υπόψη σας το πρόγραμμά σας. Για παράδειγμα, τις νύχτες που ο χρόνος προετοιμασίας του φαγητού μπορεί να είναι σύντομος, θα μπορούσατε να έχετε υπολείμματα από τις προηγούμενες μέρες ή να δημιουργήσετε τα δικά σας πιάτα fast-food.

4. Καταλήξτε στα βασικά γεύματα και ολοκληρώστε το μενού σε διάστημα μερικών εβδομάδων.

Επιλέξτε νόστιμα φαγητά

5. Κάντε τα γεύματά σας πιο ελκυστικά. Εάν οι συνήθεις επιλογές σας είναι βαρετές, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να καταλήξετε στον διάδρομο με κατεψυγμένα τρόφιμα του σούπερ μάρκετ ή να πάρετε φαγητό σε πακέτο αντί να μαγειρέψετε.

6. Εάν είστε λάτρης του φαγητού, χρησιμοποιήστε διάφορες πηγές για να βρείτε νόστιμες συνταγές. Για παράδειγμα, επενδύστε σε ένα ή δύο βιβλία μαγειρικής ή σε μια εφαρμογή.

7. Σας αρέσει ένα συγκεκριμένο πιάτο στο τοπικό σας εστιατόριο; Γιατί να μην δημιουργήσετε μια σπιτική έκδοση χρησιμοποιώντας online συνταγές;

Μεγιστοποιήστε τα γεύματά σας

8. Μαγειρέψτε τη διπλάσια ποσότητα, ώστε να μπορείτε να συμπεριλάβετε τα επιπλέον για μεσημεριανό γεύμα ή δείπνο την επόμενη μέρα.

9. Αξιοποιήστε στο έπακρο ένα πιάτο με κρέας προσθέτοντάς το σε stir-fry, σαλάτα, σάντουιτς ή σούπα. Το ίδιο ισχύει για τα λαχανικά και τους υδατάνθρακες ολικής αλέσεως. Εάν μαγειρεύετε στον ατμό κουνουπίδι ή πράσινα φασόλια, χρησιμοποιήστε τα υπολείμματα σε μια μαριναρισμένη σαλάτα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

28 Φεβρουαρίου 2022

Διαβητική νεφροπάθεια: διάγνωση, πρόληψη και θεραπευτική αντιμετώπιση

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου

Η διαβητική νεφροπάθεια είναι μια από τις συχνότερες και σοβαρότερες μικροαγγειακές επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη και αποτελεί τη συχνότερη αιτία χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας στο δυτικό κόσμο. Στις ΗΠΑ, περισσότεροι από το 30% των ασθενών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού έχουν ως αίτιο της νεφρικής ανεπάρκειας τη διαβητική νεφροπάθεια, ενώ το 40% των νέων ασθενών που εμφανίζουν νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου έχουν σακχαρώδη διαβήτη.

Η διαβητική νεφροπάθεια χωρίζεται σε πέντε στάδια, με το 5ο και τελευταίο να είναι εκείνο της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Στα πρώτα 2 στάδια η νόσος θεωρείται αναστρέψιμη και συνήθως χρειάζονται πάνω από αρκετά χρόνια για να φτάσουν οι ασθενείς στο 5ο και τελικό στάδιο. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι όλα τα στάδια της διαβητικής νεφροπάθειας συνδυάζονται με σημαντική αύξηση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας και για το λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η έγκαιρη ανίχνευση και η καθυστέρηση της εξέλιξης της διαβητικής νεφροπάθειας.

Βασική εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση της διαβητικής νεφροπάθειας είναι η ανεύρεση λευκωματίνης στα ούρα. Η αύξηση της απέκκρισης λευκωματίνης εκτιμάται καλύτερα με τον υπολογισμό του λόγου λευκωματίνης/κρεατινίνης σε τυχαίο δείγμα ούρων καθώς και με τον προσδιορισμό του ρυθμού απέκκρισης λευκωματίνης στη συλλογή ούρων 24ώρου. Για να χαρακτηρισθεί η λευκωματινουρία διαβητικής αιτιολογίας, πρέπει ιδιαίτερα στα άτομα με διαβήτη τύπου 2, να αποκλεισθεί η πιθανότητα να οφείλεται σε άλλα αίτια (έντονη άσκηση, ουρολοίμωξη, πυρετός, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και σημαντική αύξηση της αρτηριακής πίεσης). Τέλος, κατ’ έτος επίσης πρέπει να γίνεται μέτρηση της κρεατινίνης στον ορό και υπολογισμός της σπειραματικής διήθησης (για τον υπολογισμό της οποίας απαιτείται η κρεατινίνη αίματος, η ηλικία και το φύλο του ατόμου) που σε συνδυασμό με την παρουσία λευκωματουρίας ούρων χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση της χρόνιας νεφρικής νόσου και την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου του ασθενούς.

Στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 ο έλεγχος για την παρουσία διαβητικής νεφροπάθειας πρέπει να γίνεται στην 5ετία μετά τη διάγνωση, ενώ στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ο έλεγχος πρέπει να γίνεται τη στιγμή της διάγνωσης καθώς στα άτομα αυτά συνήθως ο διαβήτης υπάρχει αρκετά χρόνια πριν τη διάγνωση και μπορεί να οδηγήσει την πρώιμη εμφάνιση διαβητικών επιπλοκών. Παράλληλα το άτομο με διαβήτη θα πρέπει να υποβάλλεται σε ετήσια οφθαλμολογική εξέταση (βυθοσκόπηση) για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της παρουσίας διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, που σχετίζεται άμεσα με τη νεφροπάθεια από διαβήτη.

Μεγάλες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι η καλή μακροχρόνια ρύθμιση του σακχάρου μειώνει σημαντικά αλλά δεν εξαλείφει πλήρως τη συχνότητα εμφάνισης της διαβητικής νεφροπάθειας. Οι κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ρύθμιση της γλυκόζης με στόχο τιμή HbA1c <7% και σε νεότερα άτομα με σχετικά μικρή διάρκεια διαβήτη και χωρίς καρδιαγγειακές επιπλοκές, HbA1c <6,5%. Η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί μία εξίσου σημαντική θεραπευτική παρέμβαση για την πρόληψη ή την καθυστέρηση στην εξέλιξη της διαβητικής νεφροπάθειας. Το κάπνισμα και τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης αίματος φαίνεται ότι αποτελούν επιπλέον προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση διαβητικής νεφροπάθειας σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ιδιαίτερα ευνοϊκά αποτελέσματα με τη χρήση των αναστολέων του συμμεταφορέα γλυκόζης νατρίου (sodium-glucose co-transporter 2, SGLT2) στην επιβράδυνση της έκπτωσης της νεφρικής λειτουργίας, στη μείωση της λευκωματινουρίας, αλλά και στη μείωση της εμφάνισης τελικού σταδίου νεφρικής ανεπάρκειας και θανάτου από καρδιονεφρικά αίτια. Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με τις πρόσφατες διεθνείς και ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες για το διαβήτη, οι αναστολείς SGLT2 προκρίνονται ως θεραπεία δεύτερης γραμμής μετά τη μετφορμίνη σε άτομα με διαβητική νεφροπάθεια και υψηλό καρδιονεφρικό κίνδυνο ανεξάρτητα από το επίπεδο της γλυκαιμικής ρύθμισης.

Η τακτική κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη είναι σημαντική καθώς η έγκαιρη αναγνώριση της βλάβης των νεφρών θα επιτρέψει την λήψη θεραπευτικών μέτρων προκειμένου να περιοριστεί η εξέλιξη της νόσου.

Πηγή:

CURRENT Medical Diagnosis and Treatment 2021- Nephrotic Spectrum Disease from Systemic Disorders Diabetic Nephroparhy
Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία - Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη, 2021

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Εκπαίδευση στον αυτοέλεγχο του σακχάρου αίματος

Μελισσουργού Μαρίνα

Επισκέπτρια Υγείας, MSc, Γ.Ν.Α Κοργιαλένειο Μπενάκειο Ε.Ε.Σ, Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού Διαβητολογικό Κέντρο

Ακρογωνιαίος λίθος της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης παραμένει ο συχνός αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος και η συνεχής εκπαίδευση, ώστε η πληροφορία που δίνεται από τη μέτρηση να μετατρέπεται σε ουσιαστική γνώση.

Αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος είναι η μέτρηση της γλυκόζης αίματος από το ίδιο το άτομο με ΣΔ ή από κάποιο άλλο άτομο του περιβάλλοντός του.

Ο αυτοέλεγχος γίνεται σε ολικό τριχοειδικό αίμα με τους ειδικούς μετρητές, το δε αποτέλεσμα ανάγεται αυτόματα από το μετρητή και εμφανίζεται ως γλυκόζη πλάσματος.

Ο αυτοέλεγχος συμβάλλει στην γλυκαιμική ρύθμιση, στην αποφυγή μικροαγγειακών και μακροαγγειακών επιπλοκών και στην επικοινωνία ασθενούς και θεραπευτικής ομάδας.

Επιπλέον με τον αυτοέλεγχο επιτυγχάνεται ευχερέστερη εναρμόνιση της άσκησης με τη θεραπευτική αγωγή, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση οξειών καταστάσεων καθώς και ανίχνευση και επιβεβαίωση των υπογλυκαιμικών επεισοδίων.

Για τον αυτοέλεγχο απαιτείται σωστή τεχνική για την εκτέλεση των μετρήσεων, καλή εκπαίδευση του ίδιου του ατόμου ή άλλου ατόμου του περιβάλλοντός του αλλά και επανεκτίμηση των δεξιοτήτων τους.

Ποιοι και πότε πρέπει να κάνουν αυτοέλεγχο

Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά, μεταγευματικά (2 ώρες μετά τα γεύματα), προ του ύπνου και κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 σε αγωγή με ινσουλίνη θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά και μεταγευματικά (δύο ώρες μετά τα γεύματα).

Ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος είναι απαραίτητος για την γλυκαιμική ρύθμιση όσων αντιμετωπίζονται με ινσουλίνη διότι καθοδηγεί την αποτελεσματικότερη αναπροσαρμογή των δόσεων της ινσουλίνης από τον ίδιο τον ασθενή ανάλογα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων καθώς και την τροποποίηση της περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και του ωραρίου των γευμάτων με τις αναγκαίες τροποποιήσεις στη χορήγηση της ινσουλίνης.

Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 σε αγωγή με δισκία θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις 2-3 φορές την εβδομάδα σε εναλλασσόμενα χρονικά σημεία (νηστείας- προγευματικά - μεταγευματικά).

Στον Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης θα πρέπει να γίνονται μετρήσεις 6-7 φορές ημερησίως: πριν και μία ώρα μετά τα γεύματα και προ του ύπνου.

Πρόσθετες μετρήσεις γλυκόζης απαιτούνται ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη όταν γίνεται αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος, όταν αναπροσαρμόζονται οι δόσεις του ακολουθούμενου θεραπευτικού σχήματος, όταν υπάρχει οξεία απορρύθμιση οποιασδήποτε αιτιολογίας και όταν εμφανίζονται συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια ή ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία.

Η ατομική εκπαίδευση είναι η καταλληλότερη εκπαιδευτική μέθοδος για την απόκτηση δεξιοτήτων όπως είναι η χρήση των μετρητών σακχάρου αίματος.

Με την ατομική εκπαίδευση το άτομο με ΣΔ έχει τη δυνατότητα να περάσει από την απλή παρακολούθηση και μίμηση στην πρακτική εφαρμογή ενώ θα έχει τον χρόνο να μάθει μέσα από τα λάθη που θα κάνει.

Η εκπαίδευση προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες, τις ικανότητες και το επίπεδο γνώσεων του κάθε ατόμου με ΣΔ ενώ ο Επισκέπτης Υγείας μέσα από ένα διαπροσωπικό διάλογο έχει τη δυνατότητα για άμεσο έλεγχο της κεκτημένης γνώσης του ασθενή.

Στην ατομική εκπαίδευση λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες κοινωνικοί, οικονομικοί, οικογενειακοί οι οποίοι επηρεάζουν τη συμμόρφωση των ατόμων με ΣΔ.

Ο ρόλος του Επισκέπτη Υγείας στον αυτοέλεγχο σακχάρου αίματος

Ο Επισκέπτης Υγείας ανάλογα με τις ανάγκες και την ηλικία του ατόμου με ΣΔ θα του προτείνει έναν από τους μετρητές που κυκλοφορούν και χορηγούνται δωρεάν στα διαβητολογικά κέντρα και ιατρεία και υπό την επίβλεψή του θα εκτελούνται οι δοκιμασίες από τον ασθενή μέχρι να αποκτήσει την ικανότητα που χρειάζεται για να τις εκτελεί μόνος του.

Επιπλέον στις τακτικές επισκέψεις στο διαβητολογικό κέντρο θα ελέγχει τις μετρήσεις με τα ειδικά διαλύματα αλλά και την ικανότητα των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη στη χρήση διαφόρων τεχνικών ώστε να έχουν την ευκαιρία να μάθουν μέσα από τα λάθη τους προσπαθώντας να κατανοήσουν τι δεν έγινε σωστά.

Ο Επισκέπτης Υγείας θα τους εκπαιδεύσει ώστε να μπορούν να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων και ανάλογα να ενεργούν αναπροσαρμόζοντας τη δόση της ινσουλίνης, το πρόγραμμα διατροφής και άσκησης.

Επίσης θα τους εκπαιδεύσει στην καταγραφή των αποτελεσμάτων στο ημερολόγιο αυτοελέγχου ώστε να το προσκομίζουν στο θεράποντα ιατρό και μαζί να αποφασίζουν για τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν στη θεραπεία.

Ο Επισκέπτης Υγείας θα υπενθυμίζει στα άτομα με ΣΔ ότι σωστός αυτοέλεγχος σημαίνει σωστή χρήση των μετρητών με εναλλαγή των μετρήσεων κατά τη διάρκεια όλου του 24ώρου ώστε ο αυτοέλεγχος να συμβάλλει ουσιαστικά στη ρύθμιση του διαβήτη και κατά συνέπεια στη μείωση της εμφάνισης των επιπλοκών.

Μετρητές Γλυκόζης Αίματος

Συσκευές αυτομέτρησης για την εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας από το ίδιο το άτομο με Σακχαρώδη Διαβήτη ή άλλο άτομο του περιβάλλοντός του.

Χαρακτηριστικά των μετρητών γλυκόζης αίματος

Μικροί και ελαφροί μετρητές χωρίς κωδικοποίηση.
Απαιτούν μικρή ποσότητα αίματος (0,6μL).
Απαιτούν μικρό χρόνο μέτρησης (5sec).
Διαθέτουν μεγάλη μνήμη αποτελεσμάτων με ώρα και ημερομηνία.
Διαθέτουν μεγάλους ευδιάκριτους χαρακτήρες για εύκολη ανάγνωση του αποτελέσματος.
Επιτρέπουν την πραγματοποίηση μετρήσεων από εναλλακτικά σημεία.
Έχουν τη δυνατότητα διαχωρισμού προ και μεταγευματικών μετρήσεων.
Μέτρηση κετόνων αίματος.
Φωνητική ανάγνωση αποτελεσμάτων.
Λογισμικό καταγραφής / ανάλυσης των αποτελεσμάτων μπορούν να συγχρονίζονται και να καταγράφονται αυτόματα στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο της εφαρμογής μέσω του smartphone ή του tablet, Web platforms (online επικοινωνία με τον γιατρό).

Παρακολούθηση της γλυκόζης με τεχνολογία Flash

Το σύστημα παρακολούθησης της γλυκόζης με τεχνολογία Flash ενδείκνυται για τον έλεγχο της γλυκόζης στο διάμεσο υγρό σε άτομα με ΣΔ ηλικίας 4 ετών και άνω.
Αντιπροσωπεύει μια λιγότερο επεμβατική τεχνολογία συγκριτικά με την παραδοσιακή τεχνολογία μέτρησης γλυκόζης αίματος.

Ο αισθητήρας έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι εύκολος στην τοποθέτηση και άνετος στην εφαρμογή:

Μικρός σε μέγεθος (35 mm x 5 mm).
Σχεδιασμένος για να παραμένει στο σώμα έως και 14 ημέρες.
Δεν απαιτεί βαθμονόμηση με τρύπημα στα δάκτυλα.
Ανθεκτικός στο νερό.

Με κάθε ανώδυνη σάρωση του 1 δευτερολέπτου το άτομο με ΣΔ λαμβάνει:

Tην τρέχουσα ένδειξη γλυκόζης.
Tο βέλος τάσης που δείχνει την κατεύθυνση μεταβολής της γλυκόζης.
Tο ιστορικό της γλυκόζης των τελευταίων 8 ωρών.

Η συσκευή ανάγνωσης χρησιμοποιεί προηγμένη τεχνολογία που βασίζεται στη χρήση αισθητήρα για τη λήψη δεδομένων γλυκόζης, τα οποία εμφανίζει στη συνέχεια άμεσα με έναν ξεκάθαρο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο.

Φορητή και ελαφριά: Έχει εργονομικό σχεδιασμό για εύκολη μεταφορά.

Παρέχει εύκολα στην κατανόηση γραφικά: Προσφέρει γραφήματα εύκολα στην ερμηνεία με μια σύντομη περίληψη του ιστορικού της γλυκόζης.

Φωτιζόμενη, έγχρωμη οθόνη αφής: Βελτιώνει την εμπειρία του χρήστη και μπορεί να διαβαστεί ακόμη και στο σκοτάδι.

Αποθηκεύει δεδομένα γλυκόζης διάρκειας 90 ημερών: Παρέχει μια πλήρη εικόνα των επιπέδων γλυκόζης για περίοδο 3 μηνών.

Τεχνική μέτρησης γλυκόζης αίματος

Για μια σωστή μέτρηση πρέπει να ακολουθούνται τα παρακάτω βήματα:
Απολύμανση του δαχτύλου που θα τρυπηθεί και της συσκευής τρυπήματος.
Πλήρης στέγνωμα του σημείου που απολυμάνθηκε.
Χρησιμοποίηση βελόνας μιας χρήσης.
Ο μετρητής να είναι καθαρός χωρίς υπολείμματα αίματος.
Να ακολουθείται η διαδικασία σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης του μετρητή.

Τεχνική και θέσεις μέτρησης γλυκόζης αίματος

Πλύσιμο των χεριών με χλιαρό νερό και σαπούνι και καλό στέγνωμα.
Επιλέγουμε διαφορετικό δάκτυλο και τρυπάμε την πλάγια επιφάνεια των δαχτύλων όπου υπάρχουν λιγότερα νεύρα και καλύτερη αγγείωση.
Τοποθετούμε τη σταγόνα αίματος στο άκρο της ταινίας και στο σωστό χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή.
Περιμένουμε 5 sec να εμφανιστεί στην οθόνη το αποτέλεσμα.
Σε μετρήσεις ρουτίνας π.χ. πρωινή, προ φαγητού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι εναλλακτικές θέσεις όπως η εσωτερική επιφάνεια της παλάμης στο θέναρ (σαρκώδες τμήμα παλάμης στη βάση του αντίχειρα), ή στο οπισθέναρ (σαρκώδες τμήμα παλάμης στη βάση του μικρού δαχτύλου), στο βραχίονα, στο μηρό ή στην κνήμη.
Η λήψη αίματος από εναλλακτικές θέσεις δεν συνιστάται σε περίπτωση υπογλυκαιμίας, μετά από άσκηση, μέχρι και δύο ώρες μετά το γεύμα, κατά τη διάρκεια μέγιστης δράσης της βασικής ινσουλίνης, μέχρι και δύο ώρες μετά την ένεση ταχείας δράσης ινσουλίνης και σε ημέρες ασθένειας.

Συντήρηση και έλεγχος των μετρητών γλυκόζης αίματος

Οι μετρητές πρέπει να είναι καθαροί χωρίς υπολείμματα αίματος ( χρησιμοποιώντας νωπό πανί και όχι στη θύρα εισόδου της ταινίας).
Ελέγχουμε το μετρητή σακχάρου τουλάχιστον μία φορά το μήνα με διάλυμα ελέγχου υψηλής ποιότητας.
Το αποτέλεσμα πρέπει να βρίσκεται εντός των ορίων του εύρους τιμών.
Μικρή απόκλιση μεταξύ μετρητών (10-15%) είναι αναμενόμενη.
Ελέγχουμε την ημερομηνία λήξης των ταινιών οι οποίες διατηρούνται σε μέρος δροσερό, όχι ακάλυπτες και σε υγρασία γιατί αλλοιώνονται και γίνονται ακατάλληλες για χρήση.
Οι μετρητές λειτουργούν με μπαταρία λιθίου, χρόνος διάρκειας 1 έτος, περίπου 1000 μετρήσεις.

Αιτίες σφάλματος στη διαδικασία μέτρησης γλυκόζης αίματος

Ελλιπής καθαριότητα του δέρματος στο σημείο όπου γίνεται η μέτρηση.
Ανεπαρκής ποσότητα αίματος στην ταινία μέτρησης.
Εναπόθεση της σταγόνας σε λανθασμένο χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή.
Ταινίες που έχουν λήξει ή δεν έχουν φυλαχθεί σε σωστή θερμοκρασία.
Προβλήματα όρασης των ατόμων με ΣΔ.

Σκαρφιστήρες και στυλό τρυπήματος

Σκαρφιστήρες. Βελόνες μιας χρήσης, αποστειρωμένες, από ανοξείδωτο ατσάλι που αν συνδυαστούν με το στυλό τρυπήματος κάνουν λιγότερο επώδυνη τη διαδικασία λήψης δείγματος αίματος.
Στυλό τρυπήματος. Προηγμένες συσκευές οι οποίες παρέχουν μέγιστη άνεση και όσο το δυνατό ανώδυνο τρύπημα για τη λήψη τριχοειδικού αίματος με σκοπό τη μέτρηση γλυκόζης αίματος.

Χαρακτηριστικά των στυλό τρυπήματος

Ρυθμιστής έντασης τρυπήματος. Διαθέτουν διαφορετικές ρυθμίσεις για την ένταση του τρυπήματος, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αύξηση ή μείωση της έντασης τρυπήματος με την οποία διεισδύει η ακίδα στο σημείο της δειγματοληψίας.
Ρυθμιστής βάθους τρυπήματος. Διαθέτουν από 5 έως 11 διαφορετικές ρυθμίσεις του βάθους τρυπήματος. Το πιο μικρό νούμερo αντιπροσωπεύει το ελάχιστο βάθος ενώ το μεγαλύτερο νούμερο το μέγιστο βάθος.

Καθαρισμός των στυλό τρυπήματος

Καθαρίζουμε με νερό και σαπούνι τη συσκευή τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
Αφήνουμε τα εξαρτήματα να στεγνώσουν ή τα σκουπίζουμε με μαλακό πανί.
Δεν βυθίζουμε τη συσκευή σε νερό.
Δεν λερώνουμε τις συσκευές με λοσιόν χεριών, λάδια ή σκουπιδάκια.

Δεν ξεχνάμε

Τα στυλό τρυπήματος προορίζονται για χρήση από ένα και μόνο άτομο.
Σε κάθε μέτρηση χρησιμοποιούμε νέα αποστειρωμένη βελόνα και αμέσως μετά να την απορρίπτουμε.
Η απόρριψη μπορεί να γίνει σε κατάλληλο δοχείο απόρριψης αιχμηρών αντικειμένων ή σε ένα πλαστικό μπουκάλι, για να αποφεύγετε τυχόν τραυματισμός ή μόλυνση άλλων ατόμων.

Ο Επισκέπτης Υγείας σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της θεραπευτικής ομάδας με υπομονή, κατανόηση και ανεκτικότητα θα βοηθήσουν τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη να αποκτήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες με σκοπό την καλή γλυκαιμική ρύθμιση αλλά και την καλύτερη ποιότητα ζωής τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Λάθη κατά τη χορήγηση της ινσουλίνης

Μαρία Σταματελάτου

Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Ιατρείο, Γενικού Νοσοκομείου- Κέντρου Υγείας Σητείας

Αθανασία Κ.Παπαζαφειροπούλου

Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο»

Η ινσουλίνη αποτελεί ζωτικής σημασίας φάρμακο για τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1, όσο και κατά την πρόοδο της νόσου σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Σύμφωνα με διάφορες στατιστικές αναλύσεις η ινσουλίνη εμπλέκεται τουλάχιστον στο 50% των λαθών που γίνονται κατά τη χορήγηση οιαδήποτε φαρμάκου. Το ινστιτούτο πρακτικών για ασφαλή χορήγηση φαρμάκων τοποθετεί την ενδοφλέβια και υποδόρια χορήγηση της ινσουλίνης στη λίστα των «υψηλού κινδύνου φαρμάκων» , δεδομένου του σημαντικού κινδύνου που δύναται να προκαλέσει η λάθος χορήγηση της.

Τα λάθη χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, εκείνα που γίνονται από τον ιατρό και εκείνα που γίνονται από τον ίδιο τον ασθενή. Καταρχήν ο ιατρός δύναται να κάνει λάθος κατά τη συνταγογράφηση της ινσουλίνης και δη με τις χειρόγραφες οδηγίες χρήσεως από τον ασθενή πχ. 2U, που το U που αντιστοιχεί στις μονάδες (units) μπορεί να μπερδευτεί με 0 και αντί 2 να κάνει κάποιος 20 μονάδες, ουσιαστικά να δεκαπλασιαστεί η δόση με κίνδυνο επικείμενης υπογλυκαιμίας. Ακόμη και το IU (International Units) να ακολουθεί τον αριθμό, που αντιστοιχεί στις διεθνείς μονάδες, μπορεί να μπερδευτεί το I με το 1 και να γίνει πολλαπλάσια δόση της ινσουλίνης. Άλλες φορές οι οδηγίες που δίδονται όσον αφορά τις μονάδες της ταχείας δράσεως ινσουλίνη , πχ. ως 5/10/10, εννοώντας να γίνονται 5 μονάδες ταχείας δράσεως ινσουλίνης το πρωί, 10 μονάδες το μεσημέρι και 10 το βράδυ μπορεί να μπερδευτεί η διαχωριστική γραμμή με το 1 και να γίνει λάθος η δόση.

Όσον αφορά την ηλεκτρονική συνταγογράφηση είναι δυνατόν να γραφτεί άλλης δράσεως ινσουλίνη, αντί άλλης πχ. θεωρώντας ο ασθενής πως κάνει 30 μονάδες από ένα μείγμα ινσουλίνης, να κάνει 30 μονάδες ταχείας δράσεως ινσουλίνης και να επέλθει επικίνδυνη υπογλυκαιμία. Το ίδιο λάθος μπορεί να γίνει σε νοσηλευτικά ιδρύματα, όπου το νοσηλευτικό προσωπικό δεν είναι εξοικειωμένο με τις ινσουλίνες και τη δράση που έχει η καθεμία , με αποτέλεσμα πολλές φορές να έχουν γίνει λάθη κατά τη νοσηλεία των ασθενών. Έχει αναφερθεί ακόμη και η χορήγηση ηπαρίνης αντί ινσουλίνης και το αντίστροφο. Λάθη έχουν γίνει και κατά την αναρρόφηση της ινσουλίνης σε σύρριγγες φυματίνης, αντί ινσουλίνης με λανθασμένη χορήγηση της δοσολογίας του φαρμάκου. Επιπροσθέτως η χρήση ενός στυλού ινσουλίνης σε πολλούς ασθενείς ή η αναρρόφηση από ένα προγεμισμένο φιαλίδιο ινσουλίνης και η χρήση του σε διαφορετικούς ασθενείς έχει συσχετιστεί με μεταφορά και μετάδοση λοιμώξεων μεταξύ των ασθενών πχ. ηπατίτιδα ή HIV με αποτέλεσμα να κυκλοφορήσει ανακοίνωση από τον FDA ,όπου συνιστάται η χρήση στυλών ή φιαλιδίων από έναν και μόνο ασθενή.

Περαιτέρω κατά τη νοσηλεία ασθενών σε νοσηλευτικές ή χειρουργικές μονάδες, τις περισσότερες φορές είναι σωστό να διακόπτονται τα αντιδιαβητικά δισκία και οι ασθενείς να τίθενται σε χορήγηση ινσουλίνης. Ωστόσο λάθη γίνονται από τους ιατρούς, ειδικότερα των χειρουργικών ειδικοτήτων, λόγω της μη εξοικείωσης ρυθμίσεως του σακχάρου με τη χορήγηση της ινσουλίνης. Κυκλοφορούν κάποιες πεπαλαιωμένες κλίμακες ινσουλίνης, όπου ακολουθείται συνήθως από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, χωρίς να είναι ακριβείς και να δημιουργούνται τεράστια προβλήματα στη ρύθμιση των ασθενών αυτών. Συνήθως παρατηρούνται αυξημένες ανάγκες χορηγήσεως ινσουλίνης από τις συνήθεις και θα πρέπει να τίθενται σε εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλίνης για την καλύτερη ρύθμιση αυτών και προς αποφυγή υπογλυκαιμιών και άλλων επιπλοκών. Οι δόσεις της ινσουλίνης θα πρέπει να προσαρμόζονται βάσει των προγευματικών τιμών σακχάρου, του υποκείμενου νοσήματος και του βαθμού σίτισης του ασθενούς. Σε συνθήκες υπεργλυκαιμίας θα ήταν καλύτερο να χρησιμοποιούνται αντλίες συνεχούς ενδοφλέβιας χορηγήσεως ινσουλίνης προς την πιο άμεση και βέλτιστη ρύθμιση του ασθενούς. Από τη μία, ο χρόνος διόρθωσης της υπεργλυκαιμίας είναι ταχύτερος με την ενδοφλέβια έναντι της υποδόριας χορήγησης της ινσουλίνης, δεδομένης της ευκολότερης τιτλοποίησης και από την άλλη στην περίπτωση προκλήσεως υπογλυκαιμίας, διορθώνεται με μεγαλύτερη ευκολία, λόγω του μικρού χρόνου ημίσειας ζωής (5-9 min), ενώ με την υποδόρια έγχυση δύναται να επιμένει επί πολλές ώρες. Με την προοδευτική μείωση των τιμών γλυκόζης ο ασθενής μετατίθεται σε υποδόρια χορήγηση ινσουλίνης, βάσει των ενδοφλέβιων αναγκών ινσουλίνης που προέκυψαν το τελευταίο 24ωρο.

Προσοχή πρέπει να δίδεται και κατά τη χορήγηση ορών που εμπεριέχουν γλυκόζη, όπως και παρεντερικής σίτισης, όπου θα πρέπει να προστίθεται ινσουλίνης ταχείας δράσεως για την αποφυγή ιατρογενούς πρόκλησης υπεργλυκαιμίας. Σε περίπτωση προγραμματισμένου χειρουργείου, οι ασθενείς υπό ινσουλίνη, θα πρέπει το προηγούμενο βράδυ της επέμβασης να τίθενται στα 2/3 της δόσεως της συνήθους βασικής ή ενδιάμεσης ινσουλίνης που κάνουν και εν συνεχεία οποιαδήποτε παρεκτροπή του σακχάρου να ρυθμίζεται με ινσουλίνη ταχείας δράσεως σε περίπτωση υπεργλυκαιμίας. Ενώ οι ασθενείς με αντλία ινσουλίνης θα πρέπει να μειώνουν κατά 30% τη δόση της βασικής ινσουλίνης. Κατά τη διάρκεια του χειρουργείου, όπου παραστεί ανάγκη τίθενται σε ενδοφλέβια έγχυση ινσουλίνης με αντλίες για την καλύτερη ρύθμιση των ασθενών. Πολλοί είναι οι ιατροί που ισχυρίζονται ότι θα αντιμετώπιζαν πιο επιθετικά τους ασθενείς, δίνοντας οδηγίες για τις σωστές δόσεις ινσουλίνης και όχι μικρότερες, εάν δεν είχαν το φόβο της υπογλυκαιμίας. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα την ελλιπή ρύθμιση του διαβήτη, με την επακόλουθη εμφάνιση επιπλοκών που τη συνοδεύει.

Ο θεράπων ιατρός φαίνεται να μην έχει την πολυτέλεια χρόνου εκπαίδευσης του ασθενούς, με αποτέλεσμα πολλές νέες και πολύτιμες πληροφορίες να μην δύναται να αφομοιωθούν εντός ολίγων λεπτών. Η πλειοψηφία των λαθών που γίνονται από τον ίδιο τον ασθενή, αφορά την παράλειψη της δόσης της ινσουλίνης , είτε βραδείας , είτε ταχείας δράσεως ινσουλίνη, λόγω του φόβου υπογλυκαιμίας και δη νυχτερινής. Κατά μέσον όρο 4.3 ημέρες /μηνιαίως παραλείπεται η βασική ινσουλίνη και 5.7ημέρες /μηνιαίως η ταχείας δράσεως ινσουλίνη. Πολλοί είναι πρόθυμοι να αποδεχτούν μη βέλτιστο γλυκαιμικό έλεγχο, προκειμένου να αποφευχθεί εκ νέου ένα υπογλυκαιμικό επεισόδιο, μειώνοντας τη δόση της ινσουλίνης. Στη μελέτη GAPP2 ο φόβος της επικείμενης υπογλυκαιμίας οδηγεί σε παράλειψη, αναβολή ή μείωση της δόσεως της ινσουλίνης.

Ο πολυάσχολος τρόπος ζωής, όσο και ο σταθερός χρόνος χορήγησης κάποιων θεραπευτικών σχημάτων ινσουλίνης οδηγεί το 57% των ασθενών περιστασιακά και σκόπιμα να παραλείπουν ενέσεις ινσουλίνης, ενώ ένα 20% παραλείπει ενέσεις ινσουλίνης σε τακτική βάση. Οι κυριότεροι λόγοι παράλειψης της δόσεως ινσουλίνης είναι πέραν του πολυάσχολου τρόπου ζωής, ταξίδια, η παράλειψη γευμάτων, άγχος ή συναισθηματικής φύσεως διαταραχές, ντροπή χορηγήσεως της ινσουλίνης δημοσίως και τέλος η σταθερή ώρα χορήγησης κάποιων σχημάτων.

Ακολουθούν τα λάθη του ασθενούς που σχετίζονται με λάθος χορήγηση σκευάσματος ινσουλίνης, ή ακόμα χορήγηση της ταχείας δράσεως ινσουλίνης αντί της μακράς δράσεως ινσουλίνης με κίνδυνο υπογλυκαιμίας, λόγω της υψηλότερης δόσης που είθισται να είναι η 24ωρης δράσεως ινσουλίνη. Ακόμη στην περίπτωση που αντί της ταχείας ινσουλίνης γίνεται μακράς δράσεως, δύναται να παρουσιαστεί παρατεταμένη υπογλυκαιμία.

Άλλο λάθος που μπορεί να γίνει είναι όταν ο ασθενής χρειάζεται περισσότερες μονάδες ινσουλίνης από ότι είναι η χωρητικότητα, είτε της σύριγγας κατά την αναρρόφηση, είτε του έτοιμου στυλού ως είθισται να κυκλοφορούν τα νεότερα ανάλογα ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να γίνεται λάθος στη δόση της ινσουλίνης. Ακόμη πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πρέπει να προσμετράνε έως το 10 μετά το τέλος της χορηγήσεως της ινσουλίνης πριν αποσύρουν το στυλό ή τη σύριγγα από τον υποδόριο ιστό, με αποτέλεσμα να χύνονται κάποιες σταγόνες που αντιστοιχούν σε μονάδες του φαρμάκου έξω από τον υποδόριο ιστό, οπότε εκείνοι θεωρούν ότι έγινε όλη η ποσότητα της ινσουλίνης που είχαν σκοπό να κάνουν, χωρίς να έχει γίνει.

Άλλες φορές κάνουν την ινσουλίνη ταχείας δράσεως, καθυστερώντας ή ακόμα και παραλείποντας τελείως ένα γεύμα με αποτέλεσμα να επέρχεται υπογλυκαιμία. Μπορεί να γίνει λάθος δόση (περισσότερες ή λιγότερες μονάδες από τις προβλεπόμενες), συγκριτικά με τους υδατάνθρακες της τροφής που θα ακολουθήσει, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η ρύθμιση των μεταγευματικών σακχάρων που επιθυμούμε. Άλλες φορές γίνονται λάθη στην προγευματική δόση, της ινσουλίνης ταχείας δράσεως, λόγω ότι οι μονάδες της ινσουλίνης γίνονται στα τυφλά, αφενός χωρίς να υπολογιστούν οι υδατάνθρακες της τροφής και αφετέρου λόγω ότι δεν έχει προηγηθεί μέτρηση του σακχάρου πριν από το κύριο γεύμα. Πόσες φορές δεν χρησιμοποιούνται στάνταρ μονάδες προγευματικά σε ασθενείς που αρνούνται να υποβάλλονται σε συχνό αυτοέλεγχο του σακχάρου. Επιπλέον οι ασθενείς δεν είναι ενήμεροι για τη μείωση κατά 10% τουλάχιστον της δόσεως της ινσουλίνης, εφόσον υπεισέρχεται οιαδήποτε μορφή άσκησης ή δραστηριότητας, ώστε να μην επέλθει υπογλυκαιμία. Πολλές είναι οι φορές που η ευεργετική υπογλυκαιμική δράση της άσκησης μπορεί να διαρκέσει για ώρες μετά την άσκηση, ώστε οι ασθενείς και στη συνέχεια να χρειάζονται μικρότερες δόσεις ινσουλίνης.

Άλλο λάθος που συχνά γίνεται, είναι κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε οξείας νόσησης από τον ασθενή (πχ. οξεία γαστρεντερίτιδα, εμπύρετος λοίμωξη κ.α). Όπου οι περισσότεροι θεωρούν ότι πχ. λόγω μειωμένης όρεξης, εμέτων ή διαρροιών χρειάζεται να μειώσουν ή ακόμα και να παραλείψουν τη δόση της ινσουλίνης για να αποφευχθεί μια υπογλυκαιμία, με αποτέλεσμα να προκύπτει κίνδυνος από την αύξηση των σακχάρων που συνοδεύουν οποιαδήποτε φλεγμονή του ανθρώπινου οργανισμού. Δεν είναι λίγες οι φορές που σε τέτοιες περιπτώσεις εμφανίζεται είτε υπεργλυκαιμικό κώμα ή ακόμη και διαβητική κετοξέωση.

Δεν είναι λίγες οι φορές που γίνονται τεχνικά λάθη κατά τη χορήγηση της ινσουλίνης. Η επιλογή της βελόνας οφείλει να γίνεται βάσει του λιπώδους ιστού του ασθενούς, προκειμένου να ενίεται η ποσότητα της ινσουλίνης που επιθυμούμε. Πχ παχύσαρκοι ασθενείς δε δύνανται να χρησιμοποιούν βελόνες μήκους 4 ή 5 mm , λόγω ότι δεν είναι σε θέση να διεισδύσουν το λιπώδη ιστό και να περάσουν στη συνέχεια τον υποδόριο ιστό. Από την άλλη οι αδύνατοι ή παιδιά, εάν χρησιμοποιήσουν βελόνες με μεγαλύτερο μήκος, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει η ένεση ενδομυϊκώς. Σε περιπτώσεις αλλαγής του μήκους της βελόνας θα πρέπει να προσμετράται το σάκχαρο, προκειμένου να αποκλειστούν διαφορές και αλλαγές στην απορρόφηση του φαρμάκου. Άλλο σημείο το οποίο πρέπει να δοθεί προσοχή είναι ότι σε συνήθεις περιπτώσεις πρέπει ελαφρώς να ανασηκώνεται το δέρμα και να γίνεται η ένεση με γωνία 90ο , ενώ στους αδύνατους που υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει η ένεση ενδομυϊκώς μπορεί να γίνει με γωνία 45ο. Ωστόσο άτομα που χρησιμοποιούν βελόνες μήκους 4 ή 5 mm δε χρειάζεται να ανασηκωθεί το δέρμα πριν την ένεση, λόγω ότι η πιθανότητα να γίνει ενδομυϊκώς είναι αμελητέα.

Η ινσουλίνη θα πρέπει να χορηγείται ημερησίως σε διαφορετικά σημεία, εναλλάσσοντας τα προς αποφυγή δημιουργίας λιποϋπερτροφίας ή λιποατροφίας του υποδορίου ιστού. Τέτοιες περιοχές του δέρματος δύνανται να παρέμβουν στην απορρόφηση της ινσουλίνης. Συνιστάται η εναλλαγή εντός της ίδιας περιοχής (πχ. στην κοιλιακή χώρα, παρά σε διαφορετικές περιοχές, προκειμένου να αποφευχθούν αλλαγές στην απορρόφηση του φαρμάκου. Δύναται να εγχυθεί στο δελτοειδή, στις πρόσθιες και πλάγιες επιφάνειες των μηρών, στους γλουτούς και στην κοιλιακή χώρα με εξαίρεση ενός κύκλου 2 εκ. πέραν του αφαλού. Ακόμη, αναλόγως της περιοχής χορηγήσεως της ινσουλίνης επηρεάζεται και η απορρόφηση του φαρμάκου. Η κοιλιακή χώρα έχει την ταχύτερη απορρόφηση και ακολουθείται από τα χέρια, τους μηρούς και τους γλουτούς. Εάν εγχυθεί ενδομυϊκώς πχ. είτε από μεγαλύτερο μήκος βελόνας ή στα πόδια, λόγω ασκήσεως και αυξημένης αιματώσεως η απορρόφηση είναι ταχύτερη, συγκριτικά με τη χορήγηση του φαρμάκου στην κοιλιακή χώρα. Δε συνιστάται η ενδομυϊκή χρήση της ινσουλίνης, παρά μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως πχ. διαβητική κετοξέωση, καταπληξία ή αφυδάτωση. Ωστόσο αυξημένη απορρόφηση ινσουλίνης μπορεί να επέλθει από αυξημένη θερμοκρασία πχ. όπως μετά από ηλιοθεραπεία ή ακόμα και ένα ζεστό ντουζ, ή ακόμα και μετά από μάλαξη της περιοχής όπου ενίεται η ινσουλίνη. Η βελόνα ινσουλίνης πρέπει να αλλάζει καθημερινά για την αποφυγή πρόκλησης μολύνσεων, λιποδυστροφίας αλλά και αισθήματος πόνου ή πρόκλησης τραυματισμού και δημιουργίας μελανιάς, λόγω παραμόρφωσης της βελόνας. Επιπλέον να αποφεύγεται η χρήση αλκοόλης, οινοπνεύματος ή sterillium πριν από την έγχυση του φαρμάκου, διότι κατά αυτό τον τρόπο δύναται να καταστραφεί το περίβλημα σιλικόνης που περιβάλλει τη βελόνα και δημιουργεί πόνο και ερεθισμό του δέρματος.

Τέλος λάθη γίνονται κατά τη φύλαξη και τη συντήρηση των προϊόντων ινσουλίνης. Καλό θα ήταν να δίδονται πληροφορίες για την αποφυγή ακραίων θερμοκρασιών στη φύλαξη της ινσουλίνης (είτε υπερβολικής ζέστης ή κρύου). Να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο κατά τη μεταφορά αυτής, διότι έτσι δύναται να αλλοιωθεί η σύνθεση και δράση της. Όταν ανοιχθεί μια ινσουλίνη, μπορεί να φυλαχθεί σε θερμοκρασία δωματίου, περίπου για διάστημα συνήθως ένα μήνα. Κατά αυτό τον τρόπο αποφεύγεται ο πόνος που προκαλείται με την έγχυση ινσουλίνης που ευρίσκεται στο ψυγείο. Να δίδεται προσοχή στην ημερομηνία λήξεως ή να μην είναι αλλοιωμένη η μορφή από τη συνήθη μορφή που έχουμε κατά νου. Να μην υπάρχουν φυσαλίδες αέρα εντός της σύριγγας ή του στυλού της ινσουλίνης. Συνήθως παραμένουν φυσαλίδες αέρα , όταν μείνει η βελόνα στο στυλό και δεν βγαίνει αμέσως μετά τη χρήση. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει συνήθως να ανακινείται πριν τη χρήση, ή ακόμη και να πετιούνται οι δυο πρώτες μονάδες ινσουλίνης για να αποφεύγεται η πιθανότητα αυτή.

Εκατομμύρια άνθρωποι ευρίσκονται υπό θεραπεία με ινσουλίνη, με αποτέλεσμα η πιθανότητα λάθους να αυξάνεται δραματικά. Ο μόνος τρόπος αποφυγής αυτών είναι ο θεράπων ιατρός να εκπαιδεύει σωστά για τις δράσεις και τη χρήση των διαφόρων σκευασμάτων ινσουλίνης που κυκλοφορούν. Ανά τακτά διαστήματα, εάν όχι σε κάθε επίσκεψη θα πρέπει ο θεράπων να ελέγχει τόσο τις γνώσεις , όσο και τις τεχνικές φύλαξης και χορήγησης της ινσουλίνης του ασθενούς. Να ελέγχει τις γνώσεις του για την αναγνώριση και αντιμετώπιση τόσο της υπεργλυκαιμίας, όσο και της υπογλυκαιμίας.

Αναφορές:

Peyrot et al. Diabetes 2011;60(Suppl. 1):A225
Peyrot et al. Diabetic Medicine 2012;29:682–89
Leiter et al. Can J Diabetes 2005;29:186-92.
Brod et al. Curr Med Res Opin, Dec 2012, Vol. 28, No. 12: 1947–1958
Peyrot et al. Diabetes Care 2010;33:240–5
Φ.Χαρσούλης. Η φαρμακοκινητική της ινσουλίνης. Ελληνικά Διαβητολογικά Χρονικά 1995. 8;2: 93-101.
Insulin administration. Position statement ADA. Diabetes Care. Jan 2003. Vol 26, suppl S121-S124.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Λάθη στην ινσουλινοθεραπεία

Αναστάσιος Θ. Καϊσίδης

Επισκέπτης Υγείας, Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Βενιζέλειο - Πανάνειο

Άννα Γκρόζου

Επισκέπτρια Υγείας, Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικού Τμήματος, ΓΝ Νίκαιας Πειραιά «ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ»

Η ινσουλινοθεραπεία αποτελεί μια από τις κορυφαίες θεραπευτικές επιλογές στον ΣΔ, καθώς αποτελεί την αποκλειστική θεραπεία στον ΣΔ τύπου 1 και την πιο αποτελεσματική θεραπεία στον ΣΔ τύπου 2, ειδικά όταν παρουσιάζεται εκσεσημασμένη υπεργλυκαιμία, όταν υπάρχουν καταβολικά συμπτώματα (απώλεια βάρους) αλλά και επι αποτυχίας των λοιπών φαρμακευτικών επιλογών να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους γλυκαιμικούς στόχους

100 χρόνια μετά την ανακάλυψη της ινσουλίνης, η εξέλιξη της βιοατρικής και της τεχνολογίας έχει προσφέρει νέες εξελιγμένες μορφές ινσουλίνης, τόσο φαρμακοδυναμικά όσο και φαρμακοκινητικά, αλλά και εξελιγμένους τρόπους χορήγησης, όπως οι νέες πένες χορήγησης αλλά και οι σύγχρονες αντλίες ινσουλίνης, που έχουν βελτιώσει κατά πολύ το θεραπευτικό αποτέλεσμα, τη ορθή τήρηση της αγωγής αλλά και την ποιότητα ζωής των ινσουλινοθεραπευόμενων ατόμων.

Ωστόσο, παρά την εξέλιξη αυτή αλλά και τις όποιες προσπάθειες της φαρμακοβιομηχανίας για εναλλακτικές μορφές χορήγησης ( από του στόματος, εισπνεόμενη κλπ.) προς το παρόν η ινσουλινοθεραπεία εξακολουθεί να αποτελεί μια ενέσιμη θεραπεία, που απαιτεί ειδική και συνεχή εκπαίδευση αλλά και την καθολική συμμετοχή του ίδιου του ατόμου με ΣΔ, σε μια διαρκή προσπάθεια να διατηρήσει τη μέγιστη ισορροπία ανάμεσα στην ινσουλίνη από τη μία και τον αυτοέλεγχο, τη διατροφή και την φυσική δραστηριότητα από την άλλη και όλα αυτά να τα προσαρμόσει στην δύσκολη καθημερινή οικογενειακή, εργασιακή και κοινωνική του λειτουργικότητα.

Για να επιτύχει όμως τους στόχους της, η ινσουλινοθεραπεία διέπεται από συγκεκριμένες διαδικασίες και κανόνες, η ορθή τήρηση των οποίων εξασφαλίζει τόσο την γλυκαιμική ρύθμιση όσο και την αποτροπή επιπλοκών και οξέων καταστάσεων, όπως υπογλυκαιμία, η διαβητική κετοξέωση, η οξεία γλυκαιμική απορρύθμιση, η γλυκαιμική μεταβλητότητα και οι λιποδυστροφίες, που ως ένα βαθμό δεν οφείλονται μόνο σε παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς αλλά και σε λάθη, παραλείψεις και κακές πρακτικές και συνήθειες στην τήρηση των φαρμακευτικών απαιτήσεων.

Για να επιτύχει λοιπόν η ινσουλινοθεραπεία, πρέπει να ακολουθηθούν 5 βασικά βήματα ξεκινώντας από την έγκαιρη διάγνωση των αναγκών και την επιλογή του κατάλληλου ασθενή, την χορήγηση της σωστής ινσουλίνης βάσει των εξατομικευμένων αναγκών, τη σωστή δόση και την τιτλοποίηση της βάσει των τιμών της γλυκόζης, την εκτέλεση όλων αυτών σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αλλά και την ορθή τεχνική χορήγησης του φαρμάκου.

Στην καθημερινότητα όμως παρατηρείται μια πληθώρα λαθών και παραλείψεων στις προαναφερόμενες διαδικασίες, οι οποίες ως ένα βαθμό, εκτός από οξείες επιπλοκές, μπορούν να επηρεάσουν και τη συνολική γλυκαιμική ρύθμιση και την αποτυχία επίτευξης των θεραπευτικών στόχων. Λάθη και παραλείψεις που μπορούν να συμβούν σε όλα τα βήματα της ινσουλινοθεραπείας και απαιτούν συνεχή έλεγχο και επαγρύπνηση για την αποτροπή περαιτέρω επιπλοκών.

Λάθη ως προ το σκεύασμα

Τα περισσότερα λάθη που σχετίζονται με το σκεύασμα της ινσουλίνης αφορούν τη σύγχυση των ινσουλινών, κυρίως όσο εντατικοποιείται το σχήμα της ινσουλινοθεραπείας, όπου συγχέονται οι ταχείας δράσεις ινσουλίνες με τη βασική (π.χ ο κ Μιχάλης έκανε 60 μονάδες ταχείας δράσης ινσουλίνη το βράδυ αντί της βασικής) με αποτέλεσμα να εμφανίσει βαριά υπογλυκαιμία κατά τη διάρκεια της νύχτας και να μεταφερθεί σε νοσοκομειακή δομή με γλυκόζη 35mg/dl).

Η χρήση των ινσουλινών πέραν της ημερομηνίας λήξης μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα τους. Παρατηρείται κυρίως στις ταχείας δράσης ινσουλίνες όπου οι ημερήσιες μονάδες ως επι το πλείστων είναι λιγότερες και ενδέχεται η πένα να μην έχει τελειώσει μέχρι το συνιστώμενο όριο χρήσης των 4 βδομάδων μετά την πρώτη χρήση της.

Η ακατάλληλη συντήρηση, αποθήκευση και μεταφορά των ινσουλινών (πέραν του συνιστώμενου ορίου συντήρησης 2-8ο C) μπορεί επίσης να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα και την απορρόφηση τους.

Λάθη που παρατηρούνται:
Φύλαξη στην κατάψυξη
Στην πόρτα του ψυγείου (μεταβολή της θερμοκρασίας λόγω ανοίγματος)
Επαφή με τα τοιχώματα του ψυγείου (χαμηλή θερμοκρασία)
Ειδικά ράφια για κρεατικά και λαχανικά, όπου οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες για καλύτερη συντήρηση των προϊόντων.
Η επανατοποθέτηση στο ψυγείο μετά τη χρήση.
Η αποθήκευση στο αυτοκίνητο (ζέστη το καλοκαίρι-κρύο το χειμώνα),
Αποθήκευση στις αποσκευές σε ταξίδι με αεροπλάνο (πολύ χαμηλές θερμοκρασίες).
Ιδιαίτερη προσοχή στο κατά τα άλλα πολύ σημαντικό ρόλο της κοινωνικής αλληλεγγύης (προσφορά ινσουλινών μέσω κοινωνικών δικτύων) γιατί δεν είναι γνωστός ο τρόπος συντήρησης των ινσουλινών αλλά και οι συνθήκες μεταφοράς στον τελικό αποδέκτη και χρήστη.

Παράλειψη ή ανεπαρκής ανασύσταση των μιγμάτων ινσουλίνης (15-20 φορές με σταθερή ταχύτητα) επηρεάζει την φαρμακοδυναμική και φαρμακοκινητική του φαρμάκου, την αποτελεσματικότητα δηλαδή και τον χρόνο δράσης της.

Κοινή χρήση ινσουλινών με άλλα άτομα με ΣΔ. Κυρίως στα νοσοκομεία, γηροκομεία, φυλακές, ιδρύματα αλλά και μεταξύ ατόμων του στενού περιβάλλοντος. Οι ινσουλίνες και τα αναλώσιμα υλικά που χρησιμοποιούνται προορίζονται για ατομική χρήση και μόνο από έναν χρήστη, προς αποφυγή μετάδοσης νοσημάτων όπως Ηπατίτιδα B, C και HIV.

ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΣΗ

Το πιο σύνηθες σφάλμα είναι η παράλειψη κάποιας δόσης λόγω:

Φόρτου εργασίας (Είχα πολύ δουλειά και δεν πρόλαβα να φάω)
Ταξίδια (Ήμουν εκτός σπιτιού και δεν είχα την ινσουλίνη μαζί μου)
Κοινωνικό στιγματισμός (Δεν θέλω να με βλέπουν να κάνω ινσουλίνη στο σχολείο, στην εργασία μου, όταν βγαίνω για ποτό ή φαγητό με φίλους)
Φόβος και πόνος των ενέσεων (Δεν μπορώ να συνηθίσω το τσίμπημα)
Λήθη (Μερικές φορές ξεχνιέμαι να κάνω την ινσουλίνη)
Ύπνος (Μερικές φορές το βράδυ με παίρνει ο ύπνος στον καναπέ και δεν κάνω την ένεση)
Πολυπλοκότητα σχήματος (Μου είναι δύσκολο να τα συγχρονίσω όλα αυτά)
Τήρηση ωραρίου (Είναι δύσκολο να κάνω την ένεση κάθε μέρα την ίδια ώρα)
Κακή αξιολόγηση γευμάτων σε κάποια σνακ δεν κάνω ινσουλίνη, δεν μου ανεβάζουν πολύ το σάκχαρο)
Διατροφικές διαταραχές – Παράλειψη γεύματος και δόσης (φοβάμαι μην πάρω κιλά και μερικές φορές δεν τρώω για να μην κάνω ινσουλίνη και παχύνω)
Στρες, άγχος, εξουθένωση και δυσφορία του διαβήτη (έχω βαρεθεί τόσα χρόνια να τρυπιέμαι, μερικές φορές δεν κάνω τίποτα και ότι γίνει)
Κόστος (δεν έχω ασφάλεια και καμιά φορά όταν ξεμένω από ινσουλίνη αφήνω καμιά δόση για να μου φτάσει)

Άλλο κοινό σφάλμα είναι η χορήγηση λάθος δόσης:

Από αμέλεια (μπερδεύτηκα και έκανα παραπάνω δόση)
Φόβος υπογλυκαιμίας (φοβάμαι μην ξαναπάθω υπογλυκαιμία και κάνω λιγότερες μονάδες απ’ όσες πρέπει)
Διπλή δόση (ξέχασα αν είχα κάνει την ινσουλίνη και ξαναέκανα)
Αναντιστοιχία γεύματος – δόσης (ότι και να φάω κάνω τις ίδιες μονάδες – δεν μετράω ποτέ το μεταγευματικό σάκχαρο)
Αναντιστοιχία γεύματος – δόσης Χορήγηση ινσουλίνης αλλά μη κατανάλωση της υπολογιζόμενης ποσότητας γεύματος
Λανθασμένη δόση για διόρθωση υψηλών τιμών γλυκόζης (ήταν πολύ ψηλό το σάκχαρο μου και έκανα παραπάνω δόση για να πέσει γρήγορα)
Κοινωνική επιρροή (Η ξαδέλφη μου κάνει 10 μονάδες και είναι μια χαρά τα σάκχαρα της…Εγώ γιατί να κάνω παραπάνω;)
Ίδια δόση ινσουλίνης πριν την προγραμματισμένη άσκηση

ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΩΡΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ

Η κάθε μορφή ινσουλίνης, βάσει της φαρμακοκινητικής και φαρμακοδυναμικής της ιδιότητας, πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, για να αποκομίσουμε το μέγιστο όφελος από τη χορήγηση της και την επίτευξη της ευγλυκαιμίας.

Λάθη που παρατηρούνται:

Βασική ινσουλίνη: Μη σταθερή ώρα χορήγησης
Ήμουν στην δουλειά και την έκανα όταν γύρισα…
Θα έβγαινα για φαγητό και την έκανα νωρίτερα….
Με πήρε ο ύπνος και την έκανα όταν ξύπνησα….
Την ξέχασα και την έκανα δυο ώρες μετά
Είχα ψηλό σάκχαρο και περίμενα να πέσει μην πάθω υπογλυκαιμία

Ταχείας ή γευματική ινσουλίνη:

Χορήγηση αρκετή ώρα πριν το γεύμα (έκανα την ινσουλίνη αλλά με πήρε τηλ. ο διευθυντής μου και μιλούσαμε 45 λεπτά με αποτέλεσμα να καθυστερήσω να φάω)
Χορήγηση μετά το γεύμα (αργώ πολύ όταν τρώω και έτσι την κάνω μετά το γεύμα για να είμαι σίγουρος ότι θα με καλύψει)

ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ

Η επίτευξη του βέλτιστου θεραπευτικού αποτελέσματος προϋποθέτει τη σωστή προετοιμασία και τεχνική χορήγηση της ινσουλίνης, τόσο για την ρύθμιση της γλυκόζης όσο και για την αποφυγή επιπλοκών της θεραπείας, όπως υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, διαβητική κετοξέωση κ.α.

Λάθη που παρατηρούνται στην τεχνική χορήγησης:

Μη αφαίρεση του δεύτερου μικρού προστατευτικού καλύμματος της βελόνας ινσουλίνης (δεν χορηγείται η δόση →Υπεργλυκαιμία. Στον ΣΔτ1 κίνδυνος διαβητικής κετοξέωσης)
Δεν γίνεται έλεγχος βατότητας της βελόνας με την απόρριψη μονάδων στον αέρα (χορήγηση μικρότερης δόσης ή δυσκολία κατά την πίεση του έμβολου λόγω απόφραξης της βελόνας)
Ρύθμιση και ανάγνωση των μονάδων όχι στον επιλογέα δόσης αλλά στη διαβάθμιση του έμβολου (αυξημένη δόση → Αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας)
Λανθασμένη τεχνική δερματοπτυχής (ανασήκωση του δέρματος με όλα τα δάκτυλα και όχι μόνο με τον δείκτη και τον αντίχειρα → κίνδυνος ανασήκωσης και του μυός και χορήγηση ινσουλίνης ενδομυϊκά)
Περιστροφή του έμβολου στον άξονα του και όχι πίεση προς το σώμα της πένας (δεν χορηγείται η δόση →Υπεργλυκαιμία)
Πίεση του έμβολου πριν την είσοδο της βελόνας στο σώμα (μέρος της δόσης απορρίπτεται στον αέρα)
Είσοδος της βελόνας στο σώμα με μεγάλη δύναμη (κίνδυνος ενδομυϊκής έγχυσης →Υπογλυκαιμία)
Είσοδος της βελόνας στο σώμα υπό μεγάλη γωνία και όχι κάθετα (κίνδυνος ενδοδερμικής έγχυσης →Υπεργλυκαιμία)
Αφαίρεση της πένας αμέσως μόλις γίνει η έγχυση του φαρμάκου (απόρριψη μέρους της δόσης στον αέρα – μειωμένη δόση)
Χρήση μεγάλου μήκους βελόνων (6 mm→ κίνδυνος ενδομυϊκής χορήγησης κυρίως σε λιποβαρής σωματότυπους και παιδιά και λιποϋπερτροφίας)
Χρήση των βελόνων πέραν της μίας εφαρμογής (αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης λιποϋπερτροφίας και απρόβλεπτης απορρόφησης της ινσουλίνης → ανεξήγητες υπογλυκαιμίες και έντονη γλυκαιμική μεταβλητότητα, επώδυνη έγχυση)
Μη εναλλαγή των σημείων έγχυσης (αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης λιποϋπερτροφίας και απρόβλεπτης απορρόφησης της ινσουλίνης → ανεξήγητες υπογλυκαιμίες και έντονη γλυκαιμική μεταβλητότητα)
Λάθος σημεία έγχυσης (σε σημείο που πρόκειται να ασκηθεί ή ενδομυϊκή χορήγηση)
Χορήγηση ινσουλίνης πάνω από τα ρούχα (αδυναμία δερματοπτυχής, μη οπτικός έλεγχος του σημείου έγχυσης, κίνδυνος στρέβλωσης της βελόνας)
Απόρριψη των βελόνων στα οικιακά σκουπίδια και όχι δε ειδικό δοχείο ή σε κάποιο μπουκάλι (κίνδυνος τραυματισμού τρίτων και μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων)

ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ

Ανεπαρκείς μετρήσεις ή παράλειψη αυτών (Αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών, όπως υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, διαβητική κετοξέωση, έντονη μεταβλητότητα - Κάνω 42 μονάδες και δεν μετράω ποτέ το σάκχαρο μου)
Λάθος ώρες μετρήσεων (Mετά το φαγητό κοιμάμαι…δεν μπορώ να το μετρήσω στο δίωρο…συνήθως το μετράω στις τρείς ώρες…..Το πρωί όταν σηκώνομαι κάνω τις δουλειές μου και όταν τις τελειώσω το μετράω)
Μη αξιολόγηση του αυτοελέγχου (Τα σάκχαρα μου το πρωί είναι ψηλά αλλά φοβάμαι να ανεβάσω την ινσουλίνη μη τυχόν και πάθω υπογλυκαιμία)
Λάθος αξιολόγηση του αυτοελέγχου (Μετράω το σάκχαρο μου το βράδυ πριν κάνω την 24ωρη και ανάλογα κάνω ή όχι ινσουλίνη ή ρυθμίζω τις μονάδες) ΠΡΟΣΟΧΗ: Η 24ωρη ινσουλίνη ρυθμίζεται με βάση την τιμή γλυκόζης νηστείας το πρωί.
Χρήση και σύγκριση τιμών πολλών μετρητών ( Έχω τρείς μετρητές…ο καθένας μου δείχνει και διαφορετική τιμή…Δεν ξέρω ποια τιμή να λάβω υπόψιν μου για να ρυθμίσω τη δόση)
Κακή τεχνική αυτοελέγχου (Μη καθαρά χέρια, ληγμένες ταινίες, κακή συντήρηση – υγρασία, θερμοκρασία, ανεπαρκής ποσότητα αίματος, χρήση μη ενδεδειγμένων μετρητών, κοινή χρήση με άλλα άτομα με ΣΔ)
Ψευδής καταγραφή μετρήσεων υπό το φόβο κριτικής και επίπληξης (αναντιστοιχία με τη Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη)
Ελλιπής καταγραφή των μετρήσεων και προσκόμιση αυτών στο προγραμματισμένο ραντεβού (Βαρέθηκα τόσα χρόνια να τα γράφω….Καλά είναι τα σάκχαρα μου….Παθαίνω που και που υπογλυκαιμίες αλλά δε θυμάμαι πότε και τι είχα κάνει εκείνη τη στιγμή…)
Παράλειψη μετρήσεων πριν και κατά τη διάρκεια της οδήγηση (Δεν το μετράω ποτέ….αφού νοιώθω καλά)
Παράλειψη μετρήσεων κατά την άσκηση (Σπάνια θα το μετρήσω.. μόνο αν δεν νοιώσω καλά)
Παράλειψη μετρήσεων κατά την κατανάλωση αλκοόλ (Ε δε γίνεται να είσαι στο μπαρ και να βγάζεις να μετράς το σάκχαρο σου και να σε κοιτάνε όλοι)
Αγνόηση και παράλειψη μετρήσεων κετονών είτε στο αίμα είτε στα ούρα ακόμη και όταν η τιμή της γλυκόζης είναι πολύ ψηλή ή αρχίζουν να εκδηλώνονται συμπτώματα διαβητικής κετοξέωσης (Δεν έχω καν μετρητή κετονών στο σπίτι)

ΓΕΝΙΚΑ ΛΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Λανθασμένη αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας (Έπαθα μια υπογλυκαιμία και κατέβασα ότι βρήκα μπροστά μου…Το σάκχαρο μου βέβαια πήγε στο 340 αλλά τι να έκανα;)
Απόκρυψη της θεραπείας από το κοινωνικό περιβάλλον (Δεν θέλω να ξέρει κανένας τι έχω και τι κάνω…Ελπίζω να μη χρειαστεί ποτέ να πάθω κάτι και να χρειαστώ βοήθεια από τρίτους που δεν θα ξέρουν να με βοηθήσουν)
Έλλειψη ενέσιμης γλυκαγόνης (Δεν τη χρειάστηκα ποτέ και έτσι δεν πήρα…Είχε λήξει μια που είχα και δεν σκέφτηκα να γράψω άλλη)
Αναβολή ή ακύρωση καθορισμένων ραντεβού με τη θεραπευτική ομάδα (αφού ήταν όλα χάλια.. τι να έρθω να σας πω; Θα προσέξω κάνα μήνα και μετά θα κλείσω ένα καινούριο ραντεβού)
Κατανάλωση αλκοόλ χωρίς παράλληλη κατανάλωση τροφής

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Σακχαρώδης Διαβήτης και Χριστούγεννα

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου
Παθολόγος με εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη, MSc, PhD
Επιμελήτρια Α’, Α΄ Παθολογικό & Διαβητολογικό Κέντρο Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά ‘’Τζάνειο’’

Άννα Μωυσίδη
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος BSc. MSc.
Ειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη & την Παχυσαρκία
BSc. (Hons) Queen Margaret University Edinburgh, Scotland, UK
MSc. Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Σακχαρώδης Διαβήτης και Παχυσαρκία

Η περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι γνωστό ότι είναι γεμάτη από αφθονία εδεσμάτων με λαχταριστά φαγητά και γλυκά της ελληνικής παράδοσης αλλά και ταυτόχρονα πηγή άγχους για τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη καθώς πολλές φορές συνοδεύεται από απορρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου. Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι διατροφικές συμβουλές για τα άτομα με διαβήτη κατά την εορταστική περίοδο δεν διαφέρουν πολύ από εκείνες που απευθύνονται σε όσους δεν έχουν διαβήτη. Όλα τα άτομα μπορούν να απολαύσουν τα παραδοσιακά φαγητά και γλυκίσματα των εορτών, αρκεί η ποσότητα να είναι περιορισμένη ώστε τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα να κρατηθούν όσο το δυνατό πιο κοντά στα πλαίσια του φυσιολογικού. Επιπλέον, οι διαβητικοί ασθενείς δεν θα πρέπει να ξεχνούν ποιοι είναι οι στόχοι της διατροφής τους σε ότι αφορά την αντιμετώπιση του διαβήτη, δηλαδή τον περιορισμό των λιπαρών τροφών, της ζάχαρης και του αλατιού.

Σωματικό βάρος
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους και η απώλεια βάρους για τους υπέρβαρους ή παχύσαρκους ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη αποτελεί μια από τους πιο σημαντικές θεραπευτικές μεθόδους που βοηθά στην καλύτερη ρύθμιση του Σακχαρώδη Διαβήτη και τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης επιπλοκών στο μέλλον. Την περίοδο των Χριστουγέννων για τους ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη που βρίσκονται σε διαδικασία απώλειας βάρους ή συντήρησης του βάρους τους συστήνεται η ημερήσια κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων (μέχρι 3 κυρίως γεύματα & 2 σνακ). Σκοπός είναι το εορταστικό γεύμα να μην μας βρει πεινασμένους και να μην υπερβαίνει σε ποσότητα το μέγεθος ενός καθημερινού γεύματος, καθώς η αυξημένη πρόσληψη ενέργειας θα οδηγήσει στην ανεξέλεγκτη πρόσληψη θερμίδων, στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην διαταραχή των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Τις ημέρες των εορτών σημασία έχει να δώσουμε έμφαση στην συνολική ημερήσια πρόσληψη ενέργειας, δηλαδή στην ποσότητα των γευμάτων που θα καταναλώσουμε και όχι τόσο στην ποιότητα των τροφίμων που περιλαμβάνει το εορταστικό γεύμα. Σερβίρετε στο πιάτο σας τη σωστή ποσότητα επιλεγμένου με σύνεση φαγητού και προσπαθήστε να μην το γεμίσετε ξανά. Δώστε έμφαση στο δικό σας εορταστικό πιάτο και την ώρα που γευματίζετε αποφύγετε να βρίσκεστε δίπλα στον μπουφέ καθώς είναι εύκολο να παρασυρθείτε από την υπερπληθώρα εδεσμάτων και γλυκισμάτων.

Υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες είναι το κύριο θρεπτικό συστατικό των τροφών που λειτουργεί ως άμεση πηγή ενέργειας για τον οργανισμό και παράλληλα συνδέεται με την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Την περίοδο των εορτών οι διαβητικοί ασθενείς χρειάζεται να δίνουν προσοχή στα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες και να συνεχίσουν να ακολουθούν τον βασικό καθημερινό διατροφικό κανόνα που αφορά στην πρόσληψη υδατανθράκων από πηγές όπως είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, τα αμυλούχα προϊόντα ολικής άλεσης και τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά. Τις ημέρες που έχει προγραμματιστεί εορταστικό τραπέζι και το γεύμα περιλαμβάνει ζυμαρικά, ψωμί, ρύζι, πατάτες κ.α. συστήνεται η κατανάλωση σταθερής και περιορισμένης ποσότητας υδατανθράκων στα γεύματα, σε σταθερές ώρες μέσα στην ημέρα. Όταν τα διαβητικά άτομα μοιράζουν την τροφή τους σε περισσότερα γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, η συνολική ημερήσια υπεργλυκαιμία μετά το γεύμα είναι μικρότερη. Ακόμη, ο καταμερισμός των υδατανθράκων στα γεύματα περιορίζει σε κάποιο βαθμό τις υπογλυκαιμίες που οφείλονται στην ινσουλίνη και στα αντιδιαβητικά δισκία. Ειδικότερα, τα άτομα που βρίσκονται σε εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας χρειάζεται να υπολογίζουν το ποσό των υδατανθράκων που καταναλώνουν σε κάθε γεύμα ξεχωριστά και να προσαρμόζουν τις μονάδες ταχείας δράσης ινσουλίνης ανάλογα.

Φυτικές ίνες
Όπως ισχύει γενικά για τον πληθυσμό έτσι και οι διαβητικοί ασθενείς χρειάζεται να καταναλώνουν τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες δηλαδή προϊόντα ολικής άλεσης, λαχανικά, όσπρια και φρούτα καθώς έχουν την δυνατότητα να βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών, να αυξάνουν τον κορεσμό και να μειώνουν τις μεταγευματικές αιχμές. Για το λόγο αυτό συνιστάται η έναρξη του εορταστικού γεύματος να γίνεται με σαλάτα, που λόγω των ινών προσφέρουν έντονο αίσθημα κορεσμού, και στη συνέχεια να ακολουθεί το κυρίως γεύμα και η λήψη αλκοόλ. Μην ξεχνάτε ότι το μισό πιάτο πρέπει να αποτελείται από σαλάτα.

Πρωτεΐνες και λιπαρά
Γνωρίζουμε ότι οι πρωτεΐνες και το λίπος επιδρούν πολύ λιγότερο στα επίπεδα γλυκόζης σε σχέση με τους υδατάνθρακες και συστήνεται πάντα ένα ποσοστό του γεύματος να αποτελείται από τα συγκεκριμένα μακροθρεπτικά συστατικά. Παρόλα αυτά πρέπει να θυμόμαστε πως αν καταναλωθούν σε μεγαλύτερη ποσότητα από ότι συνήθως μπορούν μεταγευματικά να επηρεάσουν τα επίπεδα του σακχάρου και να προκαλέσουν καθυστερημένη αύξηση στη γλυκόζη του αίματος. Επειδή τα εορταστικά γεύματα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και πρωτεΐνες προκαλούν πιο αργή απορρόφηση των υδατανθράκων με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης όχι μόνο αμέσως μετά το γεύμα αλλά και λίγες ώρες μετά. Επιπλέον τα πολύ λιπαρά γεύματα έχουν ενοχοποιηθεί ότι προκαλούν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης στους περιφερικούς ιστούς. Για τους παραπάνω λόγους συστήνεται η περιορισμένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών που βρίσκονται στα κρέατα, τα αλλαντικά κ.α. όπως και των trans λιπαρών που βρίσκονται στις μαργαρίνες και τα τηγανιτά τρόφιμα. Προτιμήστε την κατανάλωση λευκού κρέατος (κοτόπουλο, γαλοπούλα) αφαιρώντας τα λιπαρά τμήματα όπως είναι η πέτσα και αποφύγετε το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί) αν δεν είναι άπαχο. Επιπλέον μπορείτε να αντικαταστήστε λιπαρές επιλογές όπως είναι η σως μαγιονέζας με πιο υγιεινές επιλογές όπως το dressing γιαουρτιού, η μουστάρδα και για την παρασκευή των χριστουγεννιάτικων εδεσμάτων ή γλυκισμάτων προτιμήστε το ελαιόλαδο αντί για μαργαρίνη ή βούτυρο.

Αλκοόλ
Τα οινοπνευματώδη ποτά μπορούν να προκαλέσουν υπογλυκαιμία στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Αυτό συμβαίνει γιατί το αλκοόλ έχει την ιδιότητα να επιδρά στη δράση ορισμένων αντιδιαβητικών φαρμάκων και παράλληλα μειώνει την ενδογενή παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ, με αποτέλεσμα όταν καταναλωθεί με άδειο στομάχι να προκαλεί επικίνδυνες και παρατεταμένες υπογλυκαιμίες. Η επίδραση του αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία ακόμα και 24 ώρες μετά την κατανάλωσή του. Εάν ο ασθενής λαμβάνει θεραπεία με ινσουλίνη, το αλκοόλ πρέπει πάντα να καταναλώνεται με συνοδεία φαγητού για την αποφυγή υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Επιπλέον θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ μειώνει τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη θερμίδων άρα και στην πρόσληψη σωματικού βάρους. Σε συνδυασμό με το εορταστικό γεύμα για τους διαβητικούς ασθενείς συστήνεται η μέτρια κατανάλωση αλκοόλης, δηλαδή, 20-30γρ για τους άνδρες και 10-20γρ για τις γυναίκες. Τα 20γρ αιθανόλης περιέχονται σε 170mL κρασί (12%), 440mL Μπύρα (4.5%), 50mL Υψηλόβαθμα ποτά (40%). Σε κάθε περίπτωση προτιμήστε το ξηρό κρασί καθώς η μπύρα περιέχει αλκοόλ και υδατάνθρακες, ενώ ορισμένα ηδύποτα (λικέρ) περιέχουν πολλή ζάχαρη.

Αλάτι
Λόγω των νεφρικών επιπλοκών που μπορεί να παρουσιάσουν τα άτομα με διαβήτη αλλά και της μεγαλύτερης τάσης που παρουσιάζουν για υπέρταση και καρδιαγγειακά νοσήματα, ειδικά την περίοδο των εορτών ο περιορισμός της λήψης αλατιού γίνεται ακόμη πιο σημαντικός. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με δραστική μείωση προστιθέμενου επιτραπέζιου αλατιού, αποφυγή παστών κρεάτων-ψαριών-αλλαντικών, τυριών, κονσερβοποιημένων και κατεψυγμένων λαχανικών. Για την ενίσχυση της γεύσης χρησιμοποιήστε ελεύθερα λεμόνι, ξύδι και μυρωδικά ή μπαχαρικά (άνηθο, ρίγανη, θυμάρι, δεντρολίβανο, βασιλικό, δυόσμο, δάφνη, πιπέρι, μοσχοκάρυδο, κύμινο). Στην περίπτωση που ετοιμάζετε εσείς το χριστουγεννιάτικο τραπέζι συμβουλευτείτε τις διατροφικές ετικέτες των τροφίμων που θα χρησιμοποιήσετε και επιλέξτε τροφές χαμηλές σε αλάτι. Τροφές χαμηλές σε αλάτι: <0.3γρ αλατιού/ 100γρ προϊόντος, τροφές μέτριες σε αλάτι: 0.3 – 1.5γρ / 100γρ, τροφές υψηλές σε αλάτι: >1.5γρ / 100γρ.

Γλυκά
Τα παραδοσιακά γλυκά των Χριστουγέννων περιέχουν αρκετά θρεπτικά συστατικά όπως καρύδια, αμύγδαλα, κανέλα, ελαιόλαδο κ.α. και λιγότερο λίπος. Παρόλα αυτά έχουν αρκετή ποσότητα υδατανθράκων που μπορεί να απορρυθμίσουν το ζάχαρο (αλεύρι, ζάχαρη, μέλι). Μια υγιεινή επιλογή είναι η αντικατάστασή των γλυκών με φρούτα (αποξηραμένα και μη) ή ξηρούς καρπούς ή ζελέ χωρίς ζάχαρη. Σε κάθε περίπτωση προμηθευτείτε ή προτιμήστε γλυκά ή ρυζόγαλο που περιέχουν γλυκαντικές ουσίες τύπου στέβια. Η αντικατάσταση της ζάχαρης με στέβια βοηθά στο να εξασφαλιστεί η γλυκιά γεύση και παράλληλα να μειωθεί το συνολικό θερμιδικό περιεχόμενο όπως και τα σάκχαρα των γλυκισμάτων. Η κατανάλωση γλυκισμάτων με στέβια θα πρέπει να είναι πάντα με μέτρο καθώς η αλόγιστη κατανάλωση θα οδηγήσει σε πρόσληψη περίσσιων θερμίδων και κορεσμένων λιπαρών.

Άσκηση
Γνωρίζουμε ότι η φυσική δραστηριότητα βοηθά στην μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Πιο συγκεκριμένα κατά την περίοδο των Χριστουγέννων θα πρέπει να παραμείνουμε δραστήριοι και να ασκούμαστε για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα ακόμη και αν η θερμιδική κατανάλωση μέσα από την άσκηση δύσκολα εξισορροπεί την υψηλή θερμιδική πρόσληψη που προκύπτει λόγω των εορταστικών γευμάτων. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε μετά το εορταστικό τραπέζι να προγραμματίσουμε έναν οικογενειακό περίπατο και ταυτόχρονα περνώντας περισσότερο χρόνο με τους δικούς μας ανθρώπους θα κάνουμε τις απαραίτητες καύσεις των θερμίδων που χρειάζεται μειώνοντας τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και περιορίζοντας το στρες που ευθύνεται εξίσου για την αύξηση του σακχάρου.

Φαρμακευτική αγωγή, ινσουλίνες και μετρήσεις
Σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τον μετρητή σακχάρου και να κάνουμε τακτικές μετρήσεις ειδικά τις ημέρες που έχει προγραμματιστεί εορταστικό τραπέζι και το είδος του φαγητού όπως και οι ώρες του γεύματος είναι ασυνήθιστες. Αν το εορταστικό γεύμα λαμβάνει χώρο εκτός της οικείας σας, σιγουρευτείτε ότι έχετε πάρει μαζί σας όλα τα απαραίτητα όπως είναι η φαρμακευτική αγωγή για το διαβήτη και οι ινσουλίνες που χρειάζεται.

Επίλογος
Στόχος είναι να εκμεταλλευτείτε τις ημέρες των εορτών και των διακοπών για να ξεκουραστείτε, να ανταμώσετε ξανά με τα αγαπημένα σας πρόσωπα, να απολαύσετε το γιορτινό τραπέζι και οι άγιες αυτές μέρες να είναι γεμάτες χαρά, ευτυχία και αγάπη για όλον τον κόσμο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Ταξιδεύοντας με τον σακχαρώδη διαβήτη….

Ε.Φουστέρης
MD, PhD, Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Διευθυντής MEDOC

Α.Παπαζαφειροπούλου
Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη, PhD, MSc στη Βιοστατιστική, Επιμελήτρια Α΄, Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ»

Γενικές συμβουλές για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη

Οι ασθενείς, υπό θεραπεία με ινσουλίνη ή/και με δισκία από του στόματος πρέπει να έχουν μαζί τους τη συσκευή μέτρησης του σακχάρου τους και να ελέγχουν τακτικά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους διότι η ακινησία κατά τη διάρκεια πολύωρων ταξιδιών ή η διαταραχή στις συνήθειες των γευμάτων τους (υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή ανορεξία) μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Το άγχος και οι ταλαιπωρίες του ταξιδιού ενδέχεται να προκαλέσουν δύσκολες και απρόβλεπτες καταστάσεις: για παράδειγμα, η βιασύνη να προλάβουν το τραίνο, το λεωφορείο ή το αεροπλάνο μπορεί να ρίξει σημαντικά το σάκχαρό τους. Γι’ αυτό, επιβάλλεται να μετράνε το σάκχαρό τους πιο τακτικά κατά τη διάρκεια μεγάλων ταξιδιών.
Θα πρέπει να έχουν μαζί τους την ταυτότητα ασθενούς (στην οποία αναγράφονται τα στοιχεία τους μαζί με περιγραφή του τύπου διαβήτη, το είδος της θεραπείας που λαμβάνουν καθώς και τους αριθμούς που πρέπει να καλέσουν σε περίπτωση ανάγκης).
Τα άτομα με διαβήτη που προγραμματίζουν να ταξιδέψουν πρέπει να έχουν μαζί τους ιατρική βεβαίωση από το θεράποντα ιατρό τους με πληροφορίες σχετικά με τον τύπο και την κατάσταση του διαβήτη τους, τις ενδεχόμενες αλλεργίες σε φάρμακα ώστε να ενημερωθούν οι υπηρεσίες ασφαλείας και να τους επιτρέψουν να έχουν μαζί τους την ειδική συσκευή για τη μέτρηση του σακχάρου και τα μέσα για τη λήψη της ινσουλίνης, όπως σύριγγες, φιαλίδια, στυλό.
Οι ασθενείς, οι οποίοι λαμβάνουν ινσουλίνη, πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους φιαλίδια ή στυλό ινσουλίνης, σύριγγα, σκαρφιστήρες, βελόνες, ταινίες και συσκευή μέτρησης σακχάρου. Παράλληλα πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους φακελάκια με ζάχαρη, μπισκότα, ταμπλέτες γλυκόζης ή άλλες πηγές υδατανθρακών τα οποία να μπορούν να καταναλώσουν σε περίπτωση που πέσει το σάκχαρό τους.
Συστήνεται να αποθηκεύουν τα φάρμακά τους σε δύο διαφορετικές αποσκευές, ώστε σε περίπτωση απώλειας της μιας αποσκευής, να έχουν την άλλη με τα φάρμακά τους.
Εάν τους ταλαιπωρούν οι μετακινήσεις (ναυτία ή τάση για έμετο στο αυτοκίνητο), πρέπει να ζητήσουν από το γιατρό τους να τους συνταγογραφήσει αντιεμετικά φάρμακα. Σε περίπτωση εμετού ο οργανισμός ενδέχεται να αφυδατωθεί και μπορεί να έχουν αδυναμία λήψης τροφής με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπογλυκαιμίας.
Στο αεροπλάνο ή τραίνο δεν χρειάζεται να παραγγέλνουν ειδικό φαγητό για άτομα με διαβήτη: μπορούνε να φάνε ό,τι και οι υπόλοιποι επιβάτες.
Είναι, επίσης, απαραίτητο να φροντίζουν τα πόδια τους: για την αποφυγή θρομβώσεων κατά τη διάρκεια ταξιδιών μεγάλης απόστασης και θα πρέπει να περπατάνε λίγο ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μέσα στο αεροπλάνο σκόπιμο είναι να στρέφουν τα πόδια δεξιά – αριστερά ή να τα τεντώνουν. Εάν ταξιδεύουν με το αυτοκίνητο, θα πρέπει να κάνουν συχνές στάσεις για να περπατάνε λίγο.
Πρέπει να φοράνε τα κατάλληλα παπούτσια για το ταξίδι: συνιστάται η χρήση άνετων δερμάτινων παπουτσιών με τακούνι όχι ψηλότερο από 3 cm. Επίσης, πρέπει να ελέγχουν τα πόδια και τα πέλματά τους με το καθρεφτάκι καθημερινά, λόγω της πιθανής επιπρόσθετης καταπόνησης λόγω του ταξιδιού.
Προβλήματα με τη διαφορά ώρας στον τόπο προορισμού: πριν ταξιδέψουν στο εξωτερικό τα άτομα με διαβήτη πρέπει να συμβουλευθούν το θεράποντα ιατρό τους. Εάν δεν υπάρχει σημαντική διαφορά ώρας μεταξύ του τόπου διαμονής και του προορισμού δεν υπάρχει πρόβλημα. Σε περίπτωση, όμως, ενός μεγάλου ταξιδιού σε προορισμούς όπως η Κίνα ή η Μαλαισία, όπου η ημέρα διαρκεί λιγότερο, ενδέχεται να χρειάζεστε λιγότερη ινσουλίνη και λιγότερα χάπια, ενώ σε ταξίδια εντός Ευρώπης, επειδή ακριβώς, η ημέρα διαρκεί περισσότερο, ενδέχεται να χρειάζεστε περισσότερα γεύματα, θρεπτικές ουσίες και περισσότερη ινσουλίνη.
H ινσουλίνη δεν πρέπει να φυλάσσεται στους χώρους αποσκευών των λεωφορείων, λόγω του ότι οι χώροι αυτοί δεν κλιματίζονται. Σε ταξίδι με το αεροπλάνο δεν θα πρέπει να αφήνουν την τσάντα με την ινσουλίνη στο χώρο των αποσκευών του αεροπλάνου, καθώς κινδυνεύει να παγώσει εξαιτίας του ύψους, στο οποίο πετά το αεροπλάνο. Επίσης, η ινσουλίνη δεν πρέπει να εκτίθεται σε ακτίνες Χ, οπότε θα πρέπει να αφήνουν τους υπεύθυνους ασφαλείας να ελέγξουν την τσάντα τους.
Σε περίπτωση που ταξιδέψουν σε περιοχές του τρίτου κόσμου, καλό θα ήταν να ενημερωθούν εγκαίρως (1-2 μήνες νωρίτερα) από το γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικής του ΚΕΕΛΠΝΟ για τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν.

Συμβουλές κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που οφείλει να κάνει ένας διαβητικός είναι να ελέγχει το σάκχαρό του. Επειδή οι συνήθειες αλλάζουν, όταν ένα άτομο με διαβήτη ταξιδεύει, συστήνεται να ελέγχει το σάκχαρό του περισσότερες φορές μέσα στη μέρα και ανά συχνότερα μεσοδιαστήματα. Η σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου ενώ αντίθετα το άγχος, η ακινησία και η καθιστική στάση για μακρά χρονικά διαστήματα μπορεί να τα αυξήσει. Επίσης, πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή των ασθενών με διαβήτη που χρησιμοποιούν ινσουλίνη ότι στις περιοχές με πολύ ψυχρό κλίμα η απορρόφηση της ινσουλίνης από τη θέση ένεσης είναι βραδύτερη, ενώ σε περιοχές με πολύ θερμό κλίμα η πρόσληψη της ινσουλίνης επιταχύνεται κατά πολύ, με συνέπεια να επηρεαστούν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Ταξίδι προς ανατολάς (Ασία: Κίνα, Ιαπωνία και Κορέα)
α. Ασθενείς που χρειάζονται μία δόση ινσουλίνης άπαξ ημερησίως:
Αυτοί οι ασθενείς λαμβάνουν τη συνηθισμένη δόση την ημέρα που αρχίζει το ταξίδι τους. Όμως, επειδή η μέρα στον τόπο προορισμού τους διαρκεί λιγότερο, συνιστάται η λήψη μόνο των 2/3 της συνηθισμένης δόσης τους, το πρώτο πρωί. Μετά από 10 ώρες και αφού μετρήσουν το σάκχαρό τους και υπερβαίνει τα 240 mg/dL, πρέπει να πάρουν την υπόλοιπη ινσουλίνη. Το δεύτερο πρωί, συνεχίζουν με τη συνηθισμένη δόση.
β. Ασθενείς που χρειάζονται δύο δόσεις ινσουλίνης (πρωί και βράδυ) ημερησίως:
Αυτοί οι ασθενείς λαμβάνουν τα 2/3 της συνηθισμένης πρωινής τους δόσης για το πρώτο πρωινό στον τόπο προορισμού τους. Το βράδυ, πρέπει να πάρουν τη συνηθισμένη βραδινή τους δόση και εάν το βράδυ, το σάκχαρό τους υπερβαίνει τα 240 mg/dL, τότε πρέπει να πάρουν και το υπόλοιπο της πρωινής δόσης ινσουλίνης. Την ημέρα που αρχίζει το ταξίδι τους, καθώς και τη δεύτερη μέρα, πρέπει να πάρουν κανονικά και την πρωινή και τη βραδινή τους δόση.

Ταξίδι προς δυσμάς (Ευρώπη, Βόρεια και Νότια Αμερική)
α. Ασθενείς που χρειάζονται μία δόση ινσουλίνης άπαξ ημερησίως:
Αυτοί οι ασθενείς πρέπει να πάρουν την συνηθισμένη δόση ινσουλίνης την ημέρα που αρχίζει το ταξίδι τους, καθώς η μέρα στον τόπο προορισμού τους διαρκεί περισσότερο. Αφού παρέλθουν 18 ώρες μετά τη λήψη της πρωινής τους δόσης, πρέπει να μετρήσουν το σάκχαρό τους και εφόσον υπερβαίνει τα 240 mg/dL να πάρουν ξανά το 1/3 της συνηθισμένης πρωινής τους δόσης. Μετά από αυτό το στάδιο πρέπει να παίρνουν κανονικά τη δόση ινσουλίνης τους ως συνήθως.
β. Ασθενείς που χρειάζονται δύο δόσεις ινσουλίνης (πρωί και βράδυ) ημερησίως:
Αυτοί οι ασθενείς δεν πρέπει να αλλάξουν την ώρα που παίρνουν την ινσουλίνη τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πάρουν τη δεύτερη δόση ινσουλίνης 10 - 12 ώρες μετά την τελευταία ένεση ινσουλίνης στην πατρίδα τους. Μετά από 6 ώρες, αυτοί οι ασθενείς πρέπει να μετρήσουν το σάκχαρό τους και εφόσον υπερβαίνει τα 240 mg/dL να πάρουν ξανά το 1/3 της συνηθισμένης πρωινής τους δόσης.
Γενικά, οι ασθενείς, που βρίσκονται σε εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας και χορηγείται γευματική ινσουλίνη ταχείας δράσης 3 ή περισσότερες φορές την ημέρα, πρέπει να τρώνε το γεύμα τους και να λαμβάνουν την ινσουλίνη προ ή μετά φαγητού. Είναι σαφές ότι ταξιδεύοντας προς ανατολάς, χάνεται ένα γεύμα, καθώς η μέρα διαρκεί λιγότερο. Αντίθετα, ταξιδεύοντας προς δυσμάς, προστίθεται ένα γεύμα, καθώς η μέρα διαρκεί περισσότερο και βεβαίως, η ινσουλίνη πρέπει να συνδυάζεται αναλόγως με τα γεύματα. Εφόσον χρησιμοποιείται ινσουλίνη μέσης ή βραδείας δράσης και δεδομένου ότι η επιπλέον δόση ενδέχεται να ρίξει το σάκχαρο, συνιστάται από μερικούς ιατρούς η αντικατάσταση αυτών των ινσουλινών με κρυσταλλική ινσουλίνη για το ταξίδι. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη φαρμακευτική τους αγωγή, συνιστάται σε όλα τα άτομα με διαβήτη να συμβουλεύονται το γιατρό τους.
Στους περισσότερους ασθενείς υπό θεραπεία με αντιδιαβητικά δισκία δεν έχει παρατηρηθεί κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Γενικά, εφόσον λαμβάνουν ινσουλίνη ή ινσουλινοεκκριτικά φάρμακα (σουλφονυρουρίες, μεγλιτινίδες) πρέπει να προσέχουν την πτώση των επιπέδων του σακχάρου τους.

Αδιαθεσία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
Εάν ένα άτομο με διαβήτη νιώσει έντονη αδιαθεσία – ζάλη – ναυτία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ενδέχεται να ανέβει το σάκχαρό του, λόγω των αντιρροπιστικών ορμονών του στρες που εκλύονται. Επομένως, είναι απαραίτητο, σε αυτήν την περίπτωση, να μετρήσουν το σάκχαρό αίματος. Εάν η αδιαθεσία διαρκέσει 1-2 ημέρες συνοδεία εμετού και διάρροιας, ίσως χρειαστεί να τροποποιήσουν τη φαρμακευτική αγωγή τους ή να πάρουν κάποιο επιπλέον φάρμακο. Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να ελέγξουν για κετόνες και εφόσον το τεστ είναι θετικό πρέπει να επικοινωνήσουν αμέσως με το γιατρό τους. Κατά τη διάρκεια της αδιαθεσίας δεν πρέπει να διακόπτονται τα χάπια ή η ινσουλίνη. Εάν δεν έχουν όρεξη να φάνε ή έχουν τάση για έμετο, μπορούν να δοκιμάσουν να φάνε υδαρείς τροφές, όπως σούπα, γάλα ή χυμό φρούτων για να μην πέσει το σάκχαρό και να πίνουν πολλά υγρά για να μην αφυδατωθούν.

Ταξίδι με το αυτοκίνητο
Η οδήγηση δεν απαγορεύεται στα άτομα με διαβήτη. Ωστόσο, εάν ο οδηγός σε ένα ταξίδι με αυτοκίνητο πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να προσέχει τα εξής για την ασφάλεια τη δική του αλλά και των υπολοίπων:

Εάν λαμβάνουν ινσουλίνη, θα πρέπει να έχουν λάβει ένα γεύμα πριν οδηγήσουν και να μετράνε το σάκχαρό τους όσο το δυνατό συχνότερα (π.χ. ανά δίωρο).
Θα πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους στο αυτοκίνητο τροφές, όπως ζάχαρη, μπισκότα ή χυμούς φρούτων. Σε μεγάλα ταξίδια, θα πρέπει να σταματάνε κάθε 2 ώρες και λαμβάνουν ένα σνακ.
Όταν έχουν συμπτώματα υπογλυκαιμίας θα πρέπει να σταματάνε και να τα αντιμετωπίζουν βάσει του γνωστού πρωτοκόλλου (κανόνας του 15). Προσοχή: Μετά την αποκατάσταση της ευγλυκαιμίας, πρέπει να φάνε κάποιο υδατανθρακούχο γεύμα βραδείας αποδέσμευσης, π.χ. ένα τοστ με ζαμπόν και τυρί ή 1 κρουασάν, για να αποτραπεί η επανεμφάνιση υπογλυκαιμίας τις προσεχείς ώρες
Δεν θα πρέπει να καταναλώνουν αλκοόλ πριν και κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Το αλκοόλ δεν διαταράσσει μόνο τη νοητική συγκέντρωση και την ταχύτητα αντίδρασης αλλά ρίχνει απότομα και τα επίπεδα του σακχάρου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Burnett JC. Long‐and Short‐Haul Travel by Air: Issues for People with Diabetes on Insulin. J Travel Med. 2006;13:255-60.
Chandran M, Edelman S. Have insulin, will fly: Diabetes management during air travel and time zone adjustment strategies. Clinical Diabetes. 2003;21:82-5.
DAFNE Study Group. Training in flexible, intensive insulin management to enable dietary freedom in people with type 1 diabetes: dose adjustment for normal eating (DAFNE) randomized controlled trial. BMJ. 2002;325:746.
Dhatariya, K., et al. NHS Diabetes guideline for the perioperative management of the adult patient with diabetes. Diabetic Medicine. 2012;29:420-33.
Hill David R, et al. The practice of travel medicine: guidelines by the Infectious Diseases Society of America." Clinical Infectious Diseases. 2006;43:1499-539.
Lumber T, Strainic P. Have insulin, will travel. Planning ahead will make traveling with insulin smooth sailing. Diabetes forecast. 2005;58:50-4.
Mayfield J, Reiber G, Sanders L, Janisse D, Pogach L. Preventive foot care in diabetes. Diabetes Care. 2004;27:S63-4.
Morteza I, Mahboobeh S H, Hossein P. Travel Guidance for People with Diabetes; A Narrative Review, Int J Travel Med Glob Health. 2015;3:143-147
Pinsker JE, Becker E, Mahnke CB, Ching M, Larson NS, Roy D. Extensive clinical experience: a simple guide to basal insulin adjustments for long-distance travel. J Diabetes Metab Disord. 2013;12:59.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Αλκοόλ και σακχαρώδης διαβήτης

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου
Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη, PhD, MSc στη Βιοστατιστική,
Επιμελήτρια Α΄, Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ».

Το αλκοόλ δεν απαγορεύεται στον σακχαρώδη διαβήτη. Τα άτομα με διαβήτη μπορούν να απολαύσουν μια μικρή ποσότητα αλκοόλ. Μάλιστα, πολλές έρευνες δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ –από οποιοδήποτε ποτό– μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση για την υγεία μας. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι υγιή άτομα με ελαφριά έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ εμφάνιζαν μειωμένο κίνδυνο επίπτωσης διαβήτη τύπου 2 και αυξημένη ευαισθησία της ινσουλίνης.

Η κατανάλωση όμως θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, είτε πρόκειται για διαβήτη τύπου 1 είτε τύπου 2, καθώς το αλκοόλ είναι ένα θερμιδογόνο συστατικό της διατροφής μας, το οποίο αποδίδει «κενές» θερμίδες (αποδίδει 7 Kcal/γρ). Θα πρέπει να τονισθεί ότι ενώ μια μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, η υπερβολική κατανάλωσή του μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα - μερικές φορές μάλιστα τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα μπορεί να μειωθούν επικίνδυνα, ειδικά για τα άτομα με διαβήτη τύπου 1. Πιο συγκεκριμένα, το αλκοόλ:

Μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και να προκαλέσει αύξηση του καρδιακού ρυθμού
Διεγείρει την όρεξη κι έτσι μπορεί να οδηγηθείτε σε υπερκατανάλωση φαγητού, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επηρεάσει τον γλυκαιμικό σας έλεγχο
Tα αλκοολούχα ποτά συχνά έχουν πολλές θερμίδες, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη την απώλεια των περιττών κιλών.
Υπολογίστε τις θερμίδες του αλκοόλ στο διατροφικό σας πλάνο. Αντικαθιστά δύο ισοδύναμα λίπους
Το λευκό ξηρό κρασί, το τσίπουρο και τα ποτά τύπου ουΐσκι ή βότκα με νερό ή χυμό λεμόνι είναι σίγουρα οι πιο ασφαλείς λύσεις.
Η μπύρα και τα γλυκά κρασιά περιέχουν υδατάνθρακες που μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα του σακχάρου του αίματος
Αποφύγετε τα κοκτέιλ, τα γλυκά κρασιά και τα λικέρ. Σε περίπτωση που τα καταναλώσετε, αραιώστε τα με νερό, σόδα ή αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη

Αν καταναλώνετε αλκοόλ θα πρέπει να δώσετε προσοχή στα παρακάτω:

Επιτρέπεται μέχρι 1 μονάδα αλκοόλης για τις γυναίκες και μέχρι 2 για τους άντρες ημερησίως (μια μονάδα αλκοόλης αντιστοιχεί σε 350 ml μπύρας 150 ml κρασιού ή 45 ml ηδύποτου και περιέχει 15 γραμμάρια αλκοόλης)
Το μέγεθος του ποτηριού εξαρτάται από το ποτό. Έτσι για την μπύρα, επιτρέπεται 1 ποτήρι του νερού, για το κρασί ένα ποτήρι του κρασιού και για τα σκληρά ποτά (ούζο, τσίπουρο, ουίσκι, βότκα, ρούμι) μικρότερη ποσότητα
Kαθώς το αλκοόλ μπορεί να μειώσει το σάκχαρο του αίματος, υπάρχει ο κίνδυνος της υπογλυκαιμίας. Για αυτό όταν το άτομο πίνει αλκοόλ ή σχεδιάζει να πιεί, θα πρέπει να μετρά το σάκχαρό του, πριν, κατά την διάρκεια και μετά το ποτό
Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί γιατί πολλά από τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας μοιάζουν με εκείνα της μέθης. Επίσης θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και μετά από 24 ώρες από την κατανάλωση αλκοόλ
Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να γίνεται αργά και σε συνδυασμό με την κατανάλωση φαγητού (π.χ. πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, ψωμί, κράκερς), ώστε να αποφεύγεται η πιθανότητα υπογλυκαιμικού επεισοδίου
Μετρήστε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σας πριν από τον ύπνο. Αν τα επίπεδα αυτά είναι κάτω από 100mg/dl καταναλώστε ένα σνακ όπως 1 φρυγανιά σικάλεως και 30g τυρί χαμηλών λιπαρών. Μόνο αν τα επίπεδα σακχάρου κυμαίνονται μεταξύ 100 και 140 mg/dl, τότε μπορεί να κοιμηθεί
Μην ξεχνάτε ότι το αλκοόλ απαγορεύεται πάντα και σε όλους πριν την οδήγηση

Βιβλιογραφία

Minzer S, Losno RA, Casas R. The Effect of Alcohol on Cardiovascular Risk Factors: Is There New Information? Nutrients. 2020 Mar 27;12(4):912.
White ND. Alcohol Use in Young Adults With Type 1 Diabetes Mellitus. Am J Lifestyle Med. 2017 Jul 26;11(6):433-435.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

03 Φεβρουαρίου 2022

Διαβήτης και άσκηση

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου
Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη, PhD, MSc στη Βιοστατιστική,
Επιμελήτρια Α΄, Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ».

Η άσκηση μειώνει τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών επεισοδίων και είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά, μη φαρμακευτικά, μέσα πρόληψης και θεραπείας του σακχαρώδη διαβήτη.

Κατά τη διάρκεια της άσκησης, οι μύες καταναλώνουν γλυκόζη για να παράγουν ενέργεια, μειώνοντας τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Επιπλέον, με την άσκηση, αυξάνεται η ευαισθησία των μυών στην ινσουλίνη η οποία διατηρείται για αρκετές ώρες μετά το πέρας της, με συνέπεια τη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.

Οι τύποι άσκησης που προτείνονται για τους διαβητικούς είναι οι αεροβικές καθώς και οι ασκήσεις ενδυνάμωσης. Η αεροβική γυμναστική όπως το περπάτημα, ο χορός, το κολύμπι και το ποδήλατο, ενεργοποιεί μεγάλες μυϊκές ομάδες, ενώ οι ασκήσεις ενδυνάμωσης μπορούν μεταξύ των άλλων να επικεντρωθούν και σε συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες. Οι επιλογές που έχετε για να είστε δραστήριοι είναι πολλές, συνεπώς επιλέξτε την άσκηση που σας ταιριάζει και σας ευχαριστεί. Για κάθε είδους άσκηση, η ένταση θα πρέπει να είναι από ήπια έως μεσαία.

Η άσκηση θα πρέπει να πραγματοποιείται τουλάχιστον πέντε φορές την εβδομάδα ή και καθημερινά, εάν αυτό είναι εφικτό. Ξεκινήστε με ήπιας έντασης ασκήσεις 5-10 λεπτά την 1η μέρα και προσθέστε 5 λεπτά κάθε επόμενη μέρα μέχρι να φτάσετε τα 30 λεπτά. Στόχος σας πρέπει να είναι 5 μέρες τη βδομάδα από 30 λεπτά την ημέρα.

Τι πρέπει να προσέξετε

Πριν από τη συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα άσκησης:

Ενημερώστε το θεράποντα ιατρό σας για την επιθυμία σας να ασκηθείτε. Ένα έχετε αναπτύξει επιπλοκές από τον διαβήτη, θα πρέπει να προσέξετε ποια άσκηση είναι ασφαλής για εσάς.
Φροντίστε να προμηθευτείτε άνετα αθλητικά υποδήματα. Ελέγξτε τα πόδια σας για πιθανά έλκη
Η υπογλυκαιμία (σάκχαρο <60 mg/dl) μπορεί να εμφανιστεί στη διάρκεια της άσκησης ή ακόμη και 12 ώρες αργότερα
Η υπογλυκαιμία που εμφανίζεται κατά την άσκηση απαιτεί για να αντιμετωπιστεί υψηλές ποσότητες υδατανθράκων (πάνω από 50 γραμμάρια), όπως 1/2 έως 1 κουτί αναψυκτικό με ζάχαρη, 2-3 καραμέλες, 1 μικρό κουτί φυσικό χυμό, κτλ. Επειδή, όμως, συχνά η υπογλυκαιμία επανέρχεται και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, καλό είναι να καταναλώνεται 15 λεπτά αργότερα ένα δεύτερο ελαφρύ γεύμα, πλούσιο σε σύνθετους υδατάνθρακες, όπως φρούτο, ξηροί καρποί κτλ.
Ενυδατωθείτε καλά πριν και κατά τη διάρκεια της άσκησης
Μετά το πέρας της άσκησης ελέγξτε τα πόδια σας για τυχόν τραυματισμούς, κοκκινίλες ή άλλα σημάδια. Αν τα πόδια σας είναι ιδρωμένα, προστατέψτε τα φορώντας στεγνές κάλτσες
Καλό είναι να τρώτε κάτι ελαφρύ 2-3 ώρες πριν από και μετά την άσκηση
Προσοχή μεγάλη στις ακραίες θερμοκρασίες (πολύ ζέστη ή κρύο), καλό είναι να αποφεύγουμε την άσκηση

Τι πρέπει να προσέξετε πριν και κατά τη διάρκεια της άσκησης τα άτομα με διαβήτη τύπου 1
Πριν ξεκινήσετε την άσκηση, ελέγξτε το σάκχαρό σας (ελέγχετε το σάκχαρό σας και κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το πέρας της άσκησης, ώστε να γνωρίζετε τη διακύμανσή του). Εάν τα επίπεδα γλυκόζης είναι:

100-250 mg/dl, μπορείτε να ξεκινήσετε την άσκηση,
<100 mg/dl, καταναλώστε 20-60 γρ. απλού υδατάνθρακα, πριν την έναρξη της άσκησης (1 ποτήρι πορτοκαλάδα ή 1 μέτριο φρούτο ή μια φέτα ψωμί)
>250 mg/dl και συνυπάρχουν κετόνες στα ούρα (κετοξέωση), ο κίνδυνος υπεργλυκαιμίας και κετοξεωτικού κώματος είναι πολύ μεγάλος. Σε τέτοια περίπτωση μην ασκηθείτε, αλλά χρησιμοποιήστε ένα ανάλογο ινσουλίνης ταχείας δράσης, περιμένετε 1 ώρα και ξαναμετρήστε το σάκχαρο σας
Η ινσουλίνη που χρησιμοποιείται πριν από την άσκηση θα πρέπει να γίνεται υποδόρια και όχι σε σημεία που θα χρησιμοποιηθούν στη διάρκεια της άσκησης (π.χ. στον μηρό)
Έλεγξε τε το σάκχαρό κάθε 30 λεπτά έντονης άσκησης
Κατά την έντονη άσκηση κάθε περίπου 30 λεπτά, καταναλώστε 20-60γρ. απλού υδατάνθρακα
Μετά την άσκηση μειώστε την προγραμματισμένη γευματική ινσουλίνη κατά 10-50%

Βιβλιογραφία

Codella R, Terruzzi I, Luzi L. Why should people with type 1 diabetes exercise regularly? Acta Diabetol. 2017 Jul;54(7):615-630.
Kirwan JP, Sacks J, Nieuwoudt S. The essential role of exercise in the management of type 2 diabetes. Cleve Clin J Med. 2017 Jul;84(7 Suppl 1):S15-S21.
Ruegsegger GN, Booth FW. Health Benefits of Exercise. Cold Spring Harb Perspect Med. 2018 Jul 2;8(7):a029694.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

06 Οκτωβρίου 2021

Εκπαιδεύοντας σε Ομάδες Άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

Μαζιώτη Χριστίνα

Επισκέπτρια Υγείας MSc “ Θεραπευτική Εκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη’’

Διαβητολογικό Κέντρο Γ. Ν. Πειραιά «Τζάνειο»

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία χρόνια νόσος που δημιουργεί την αίσθηση της μόνιμης απώλειας της προηγούμενης κατάστασης της υγείας.

Στο ‘’παραδοσιακό’’ μοντέλο φροντίδας, οι επαγγελματίες υγείας είναι οι ‘’ειδικοί’’ που αναγνωρίζουν τα προβλήματα του ασθενή, καθορίζουν το πλάνο φροντίδας και είναι υπεύθυνοι για το κλινικό αποτέλεσμα. Ο ασθενής είναι υπεύθυνος μόνο για τη συμμόρφωση με τις οδηγίες που του δίνουν οι επαγγελματίες υγείας.

Αντίθετα, σύμφωνα με τις σύγχρονες ανθρωποκεντρικές θεωρήσεις της υγείας και της ασθένειας, ο πάσχων τοποθετείται στο επίκεντρο της φροντίδας και την καθορίζει σε σημαντικό βαθμό. Η αυτοδιαχείριση είναι ιδιαίτερα σημαντική, τα ίδια τα άτομα είναι υπεύθυνα για τη λήψη αποφάσεων που αφορά στην επίλυση καθημερινών προβλημάτων που σχετίζονται με τη φροντίδα τους.

Η νόσος δεν είναι θεραπεύσιμη, αλλά ελέγχεται, έχει σιωπηλή πορεία και σχετίζεται με τον τρόπο ζωής.

Η θεραπεία είναι σημαντική για την επιβίωση, χρειάζεται όμως εκπαίδευση για την εφαρμογή της.

Η εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση είναι μια συνεργατική και διαδραστική διαδικασία που εμπλέκει το άτομο που πάσχει από διαβήτη, την οικογένειά του και τον επαγγελματία υγείας, με σκοπό την τροποποίηση της συμπεριφοράς υγείας και την καλύτερη διαχείριση της νόσου. Η προαγωγή της αυτοδιαχείρισης επιτυγχάνεται μέσω της υλοποίησης οργανωμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης .

Η Θεραπευτική Εκπαίδευση θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα στα άτομα με διαβήτη να αποκτήσουν και να διατηρήσουν επιδεξιότητες που θα τους επιτρέπουν την ευνοϊκότερη διαχείριση της ζωής και της νόσου τους.

Στοχεύει να βοηθήσει τα ίδια και την οικογένειά τους να καταλάβουν την ασθένεια και τη θεραπεία της, να συνεργάζονται με τους θεραπευτές τους και να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

Η εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση του διαβήτη πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, με σεβασμό, συνέπεια προς τις προτιμήσεις, ανάγκες και αξίες του ατόμου και να βοηθά στην καθοδήγηση των κλινικών αποφάσεων.

Το άτομο με διαβήτη:

Πρέπει να αποδεχθεί τη σχετική απώλεια της «ακεραιότητάς» του
Να γνωρίζει πως να αντιδρά στα οξέα επεισόδια
Να τροποποιήσει την προσωπική του ζωή
Να ξεπεράσει τις αναστολές του και να εκφράσει ελεύθερα τις προκαταλήψεις του
Να εκφράσει ελεύθερα την εμπειρία του από την αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη
Να εκμυστηρευτεί τους φόβους, αλλά και τις ελπίδες του.

Ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να στοχεύει στη Θεραπευτική Εκπαίδευση και να περιλαμβάνει:

Ενημέρωση των διαβητικών ατόμων
Μάθηση σε θέματα αυτοφροντίδας και αυτοδιαχείρησης
Συνειδητοποίηση & ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε σχέση με τη νόσο και τη θεραπεία της

Η Εκπαίδευση δε στοχεύει στην απλή μεταφορά γνώσεων ούτε στην απομνημόνευση πληροφοριών.

Εκπαίδευση σημαἰνει Κινητοποίηση για:

Την κατανόηση της χρονιότητας της νόσου και της σπουδαιότητας της ενεργούς συμμετοχής του διαβητικού ατόμου στη θεραπεία του
Την ανάπτυξη νέων πρακτικών που θα συμβάλλουν στην αλλαγή της συμπεριφοράς του και στη βελτίωση της μεταβολικής του ρύθμισης.

Μεθοδολογία Εκπαίδευσης

Η εκπαίδευση μπορεί να γίνεται είτε σε:

1. Ατομικές συνεδρίες: όπου το άτομο μπορεί να εκφράσει πιο εύκολα ερωτήσεις και τις φοβίες του σχετικά με τη νόσο

2. Εκπαίδευση σε ομάδες: όπου τα άτομα αναπτύσσουν σχέσεις ομάδας ανταλλάσοντας γνώσεις και εμπειρίες. Είναι ιδιαίτερα αποδοτική για τα άτομα που παρουσιάζουν δυσκολίες μάθησης ή και αποδοχής της νόσου

Κάθε μία πρακτική έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της και η ομάδα των εκπαιδευτών αποφασίζει κατά περίπτωση ποιο μοντέλο θα εφαρμοστεί.

Ποιόν εκπαιδεύουμε;

Το διαβητικό άτομο
Την οικογένεια ή τους φίλους οι οποίοι είναι χρήσιμοι συνεργάτες και όχι παθητικοί θεατές.

Προϋποθέσεις για το σχεδιασμό ομάδας:

Οι ατομικές ανάγκες του ατόμου
Η αντιμετώπιση του στρες
Η ικανότητα μάθησης
Η ψυχολογική υποστήριξη
Η ηλικία

Σκοπός ομάδων εκπαίδευσης:

Να οδηγήσουμε μικρές ομάδες ατόμων με διαβήτη σε ανοιχτή και ουσιαστική συζήτηση σχετικά με την κατάστασή τους
Να μάθουν μέσα από τη γνώση και τις εμπειρίες άλλων ατόμων που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση.

Πως μαθαίνει το άτομο με διαβήτη;

Ξεκινώντας:

Από αυτό που είναι: από τα ατομικά πιστεύω, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του
Από αυτά που ήδη ξέρει: τι γνωρίζει για τη νόσο;
Από τις αντιλήψεις του: τις στάσεις που έχει σε θέματα υγείας
Τα άτομα με διαβήτη δεν μαθαίνουν με τον ίδιο τρόπο, ούτε με τον ίδιο ρυθμό.

Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε και τους δύο τύπους διαβήτη στην ίδια ομάδα?

Οι ομάδες που εκπαιδεύουμε θα πρέπει να είναι Ομοιογενείς γιατἰ:

Η εκπαίδευση διαφέρει:

Στο παιδί ή στον έφηβο
Στον ενήλικα ή στον ηλικιωμένο ανάλογα με το ιστορικό και τις ανάγκες τους

Το άτομο με διαβήτη και ο Επαγγελματίας Υγείας είναι και οι δύο ειδικοί, αλλά ουσιαστικά το άτομο με διαβήτη οδηγεί τη διαδικασία σχεδιασμού.

Νεότερα μοντέλα προσέγγισης ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη

Ένα σημαντικό εκπαιδευτικό εργαλείο που προάγει τη θεραπευτική εκπαίδευση σε ομάδες και διέπεται από τα χαρακτηριστικά που ο Π.Ο.Υ. έχει θέσει για τη θεραπευτική εκπαίδευση στο διαβήτη είναι οι «Χάρτες Συζήτησης».

Το εκπαιδευτικό αυτό εργαλείο για το διαβήτη αποτελείται από τέσσερεις χάρτες συζήτησης με διαφορετική θεματολογία:

Ζώντας με το διαβήτη
Πώς λειτουργεί ο διαβήτης
Υγιεινή διατροφή και άσκηση
Έναρξη θεραπείας με ινσουλίνη

Έχει έντονο οπτικό χαρακτήρα, διαδραστικότητα, δημιουργήθηκε από τη Healthy Interactions σε συνεργασία με το IDF και με χορηγό την εταιρεία Lilly Diabetes.

Η φιλοσοφία του βασίζεται στο ότι:

Οι άνθρωποι θέλουν απλές λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα
Οι άνθρωποι «ανέχονται» αυτά που τους λένε οι επαγγελματίες υγείας. Με άλλα λόγια ενώ ακούνε, είναι ευγενικοί, ζητούν απαντήσεις από τους ειδικούς, στο τέλος ενεργούν με βάση τα δικά τους συμπεράσματα
Η συνομιλία με κάποιον που βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με κάποιον άλλον στην ομάδα έχει τρομερή δύναμη.

Οι χάρτες συζήτησης επικεντρώνονται πλήρως στο διαβητικό άτομο αφού μπορεί:

Να έχει αυτονομία
Να έχει ενεργή συμμετοχή στη διαδικασία εκπαίδευσης
Να έχει ενεργή συμμετοχή στο σχεδιασμό της εκπαίδευσης
Να αντλεί ενδυνάμωση
Να καθορίζει την εκπαίδευσή του ανάλογα με τις ανάγκες του

Στόχος του εκπαιδευτικού εργαλείου : είναι η βελτίωση της κατάστασης υγείας των διαβητικών ατόμων, η βελτίωση της ποιότητας ζωής τους με αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου των επιπλοκών.

Η εκπαίδευση στηρίζεται στην:

Visual (οπτική μάθηση)
Socratic (σωκρατική μέθοδος)
Group (συζήτηση ομάδας)

Ο Χάρτης Συζήτησης προϋποθέτει:

Σωστή Εκπαίδευση των συντονιστών
Δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος
Ομοιογενείς ομάδες διαβητικών ατόμων

και περιλαμβάνει:

Οπτικό χάρτη (έγχρωμη εικόνα)
Ερωτήσεις συζήτησης (λειτουργούν ως οδηγίες, παρακινούν σε συζήτηση)
Κάρτες συζήτησης (επιπλέον πληροφορίες, αίσθηση παιχνιδιού, συμμετοχή στην εκμάθηση).

Ο Ρόλος του Εκπαιδευτή στην Ομάδα

Να συστηθεί και να συστηθούν και οι συμμετέχοντες μεταξύ τους
Να αναφέρει τον σκοπό της συνάντησης
Να δώσει σύντομες, ξεκάθαρες οδηγίες σε γλώσσα απλή και κατανοητή
Να θέσει σαφείς θεραπευτικούς στόχους - Συγκέντρωση σε λίγους ρεαλιστικούς βραχυπρόθεσμους στόχους
Να αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας με το διαβητικό άτομο για καλύτερη συνεργασία (υποστήριξη, ενθάρρυνση)
Να θυμάται ο Εκπαιδευτής ότι θα εκπαιδεύσει τους ασθενείς του ως ανθρώπους και όχι ως ασθένεια ούτε και ως μια τιμή γλυκόζης αίματος
Να ακούει με προσοχή, χωρίς προειλημμένες αποφάσεις και λύσεις
Να μην έχει κριτική στάση απέναντι στην ομάδα. Τα λάθη δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως έλλειψη ενδιαφέροντος ή αμέλεια
Να εμβαθύνει στα λεγόμενα του ασθενή και να αφουγκράζεται το συναισθηματικό περιεχόμενο του λόγου του
Να αναπτύξει ικανότητες επικοινωνίας κάνοντας προτρεπτικές ερωτήσεις ώστε οι συμμετέχοντες να βγάλουν μόνοι τους συμπεράσματα. Οι κλειστού τύπου ερωτήσεις δεν αφήνουν περιθώρια για περαιτέρω συζήτηση
Να είναι ενεργός ακροατής και να κρατά την ομάδα εντός των ορίων του χρόνου και του θέματος (Πότε, Τι και Πώς;)
Να δημιουργήσει αίσθημα ενέργειας και ενθουσιασμού στην ομάδα, να διατηρήσει την προσοχή και το ενδιαφέρον της
Να διασφαλίσει ότι η ομάδα είναι αυτή που συζητά (όσο λιγότερο μιλάει τόσο καλύτερα)
Να διασφαλίσει ότι όλοι μαθαίνουν και συμμετέχουν (ερωτήσεις - κάρτες συζήτησης)
Να έχει την ικανότητα και την υπευθυνότητα να αξιολογεί την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και της μάθησης (Αξιολόγηση των γνώσεων και των αναγκών - ερωτηματολόγιο)
Να ευχαριστήσει τους συμμετέχοντες.

Δείκτες επιτυχημένης εκπαίδευσης:

Οι ομάδες σχεδιάζονται ώστε να είναι διασκεδαστικές, διαδραστικές, συμμετοχικές και να έχουν τελικό στόχο τη μάθηση και την τροποποίηση της συμπεριφοράς των διαβητικών ατόμων.

Ο Επαγγελματίας Υγείας πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος ώστε να αναγνωρίσει το προσωπικό πρότυπο σκέψης του διαβητικού ατόμου, ο οποίος βλέπει τον κόσμο με το δικό του τρόπο, έχει τις δικές του ιδέες τις οποίες θεωρεί και βιώνει ως αδιάσειστες πραγματικότητες.

Για να τροποποιηθεί η δυσλειτουργική συμπεριφορά του, πρέπει να κλονιστεί το πρότυπο σκέψης του.

Η Θεραπευτική Εκπαίδευση αποτελεί μια συνεχή διαδικασία που θα επιφέρει σε βάθος χρόνου το επιθυμητό αποτέλεσμα της παρέμβασης. Οι μακροχρόνιες αλλαγές δεν συμβαίνουν από τη μια μέρα στην άλλη. Η προσπάθεια αλλαγής του τρόπου ζωής των Διαβητικών Ατόμων αποτελεί συλλογικό έργο της εκπαιδευτικής ομάδας.

Θεωρείται απαραίτητη η επαφή και η συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας καθώς και η Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση τόσο των Ατόμων με Διαβήτη όσο και της Διεπιστημονικής Ομάδας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

06 Οκτωβρίου 2021

Διαβήτης και υπογλυκαιμία

Αθανασία Κ. Παπαζαφειροπούλου

Παθολόγος με εξειδίκευση στο Διαβήτη, PhD, MSc στη Βιοστατιστική,

Επιμελήτρια Α΄, Α΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ».

Η υπογλυκαιμία αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου τα επίπεδα της γλυκόζης αίματος πέφτουν κάτω από 70 mg/dl, αν και ο ακριβής αριθμός διαφέρει μεταξύ των ατόμων. Η υπογλυκαιμία διαχωρίζοται σε:

Ήπια υπογλυκαιμία. Ορίζονται ως γλυκόζη αίματος ≤70 mg/dL. Αυτό το επίπεδο ονομάζεται και Προειδοποίηση λόγω του ότι το άτομο με χαμηλή γλυκόζη αίματος είναι ακόμη σε εγρήγορση και μπορεί να αντιμετωπιστεί με υδατάνθρακες ταχείας δράσης, τρώγοντας δηλαδή εύπεπτους υδατάνθρακες, π.χ. αμυλούχα σνακ ή δισκία δεξτρόζης (γλυκόζη).
Μέτρια υπογλυκαιμία. Ορίζονται ως επίπεδα γλυκόζης αίματος ≤54 mg/dL, τα οποία είναι επαρκώς χαμηλά για να υποδεικνύουν ένα σοβαρό, κλινικά σημαντικό υπογλυκαιμικό επεισόδιο. Συνιστάται η διακοπή της σωματικής δραστηριότητας ή άσκησης και η κατανάλωση υδατανθράκων ταχείας δράσης, π.χ. αμυλούχα σνακ ή δισκία δεξτρόζης (γλυκόζη) για να μην εξελιχθεί σε σοβαρή υπογλυκαιμία. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στις υπογλυκαιμίες που οφείλονται στη χρήση σουλφονυλουριών, οι οποίες μπορεί να είναι παρατεταμένες και απαιτούν ιατρική παρέμβαση και νοσοκομειακή παρακολούθηση.
Σοβαρή υπογλυκαιμία. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένα επίπεδα γλυκόζης αίματος που να αντιστοιχούν στην ταξινόμηση Σοβαρής υπογλυκαιμίας, καθώς αυτά διαφέρουν από άτομο σε άτομο ή από επεισόδιο σε επεισόδιο. Η σοβαρή υπογλυκαιμία σχετίζεται με σοβαρή έκπτωση της νοητικής λειτουργίας και ο ασθενής χρειάζεται εξωτερική βοήθεια για να διορθώσει την υπογλυκαιμία και να αποκαταστήσει πλήρως την επαφή του με το περιβάλλον. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μέλη της οικογένειας ή κάποιο τρίτο άτομο θα πρέπει να παρέμβει και να βοηθήσει άμεσα.

Ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία: Ιδιαίτερη μορφή υπογλυκαιμίας κατά την οποία δεν εμφανίζονται συμπτώματα, παρότι οι τιμές γλυκόζης είναι κάτω έως και πολύ κάτω των 60 mg/dl. Μπορεί να διαπιστωθεί μόνον από τυχαίες μετρήσεις γλυκόζης ή τη σχεδόν απροειδοποίητη επέλευση κώματος.

Η υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί για ποικίλους λόγους και είναι συνήθως το αποτέλεσμα υπερβολικής ποσότητας ινσουλίνης στον οργανισμό. Ορισμένοι από τους κύριους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε υπογλυκαιμία είναι:

Καθυστέρηση ή παράλειψη γευμάτων
Γεύματα χαμηλά σε υδατάνθρακες ή υπερεκτίμηση του περιεχομένου του γεύματος σε υδατάνθρακες
Γεύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά
Υπερδοσολογία bolus
Κατανάλωση αλκοόλ
Άσκηση
Ακατάλληλη δόση βασικής ινσουλίνης

Ποια είναι τα συμπτώματα τις υπογλυκαιμίας;

Τρέμουλο
Εφίδρωση
Νευρικότητα ή άγχος
Ευερεθιστότητα ή ανυπομονησία
Ταχυκαρδία
Ζαλάδα
Πείνα ή ναυτία
Υπνηλία
Θαμπή όραση
Κεφαλαλγία
Θυμός, λύπη
Εφιάλτες ή κλάμα κατά τη διάρκεια του ύπνου
Επιληπτική κρίση
Απώλεια αισθήσεων

Πώς αντιμετωπίζεται η υπογλυκαιμία;

Είναι πάντα καλύτερα να ελέγχετε το σάκχαρο αίματος σας για να επιβεβαιώσετε ότι είναι χαμηλό. Λάβετε αμέσως 15-20 γραμμάρια απλού υδατάνθρακα ή σακχάρου. Ελέγξτε ξανά το σάκχαρο σας, μετά από 15 λεπτά. Αν εξακολουθείτε να έχετε χαμηλό σάκχαρο αίματος, επαναλάβετε. Αν το επόμενο προγραμματισμένο γεύμα ή σνακ σας απέχει περισσότερο από μία ώρα, καταναλώστε ένα μικρό σνακ, προκειμένου να διατηρήσετε το σάκχαρο αίματος σας εντός του στοχευόμενου εύρους τιμών μέχρι την επόμενη κατανάλωση τροφής. Ακολουθούν κάποια παραδείγματα 15-20 γραμμαρίων υδατάνθρακα που συνίστανται για την αντιμετώπιση του χαμηλού σακχάρου αίματος:

3-4 ταμπλέτες Γλυκόζης
1 μικρό σωληνάριο τζελ Γλυκόζης
2 κουταλιές της σούπας σταφίδες
Περίπου 100 γραμμάρια χυμό ή αναψυκτικό
1 κουταλιά της σούπας ζάχαρη ή μέλι
Περίπου 200 γραμμάρια γάλα
Καραμέλες, ζελεδάκια, ζαχαρωτά

Γλυκαγόνη

Αν δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε μόνοι σας το χαμηλό σάκχαρο αίματος, κάποιος θα πρέπει να σας βοηθήσει με τη χορήγηση γλυκαγόνης. Η γλυκαγόνη πλέον παρέχεται με δύο διαφορετικές οδούς χορήγησης, είτε ενέσιμη για ενδομυϊκή ή υποδόρια χρήση είτε ρινικά μέσω ψεκασμού. Ο ασθενείς και τα άτομα που συναναστρέφονται συχνά τους ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν τα συμπτώματα και τους τρόπους θεραπείας του χαμηλού σακχάρου αίματος, καθώς και τον τρόπο χρήσης ενός σετ γλυκαγόνης, σε περίπτωση εξαιρετικά χαμηλού σακχάρου αίματος.

Βιβλιογραφία

Davies MJ, Alessio DAD, Fradkin J, et al. Management of hyperglycaemia in type 2 diabetes, 2018. A consensus report by the American Diabetes Association (ADA) and the European
Association for the Study of Diabetes (EASD). Diabetologia. 2018;61(12):2461-2498.
ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018. Pediatr Diabetes. 2018;19(suppl 27):5-338.
International Hypoglycaemia Study Group. Glucose concentrations of less than 3.0 mmol/L (54 mg/dL) should be reported in clinical trials: a joint position statement of the American
Diabetes Association and the European Association for the Study of Diabetes. Diabetes Care. 2017;40(1):155-157
Κατευθυντήριες Οδηγίες Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας 2021, https://drive.google.com/file/d/1L-jpv1cYIWlItTDvlW_ljZR4q7esZkx/view?usp=sharing Last accessed 20,02,2020.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

06 Οκτωβρίου 2021

Διαβήτης και οδήγηση

Αναστάσιος Θ. Καϊσίδης

Επισκέπτης Υγείας

Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Βενιζέλειο - Πανάνειο

Για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού η οδήγηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, τόσο για επαγγελματικούς λόγους (επαγγελματίες οδηγοί, χειριστές μηχανημάτων) όσο και για την εκτέλεση προσωπικών και κοινωνικών υποχρεώσεων είτε ως μέσο απόλαυσης και χαλάρωσης, όπως πχ τα ταξίδια, μια βόλτα με το αυτοκίνητο κ.α

Κύριο μέλημα όμως, εκτός από την άφιξη στον προορισμό, θα πρέπει να είναι και η ασφαλής οδήγηση, που απαιτεί σωστή προετοιμασία, εφαρμογή του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, οδήγηση με σύνεση και προσοχή αλλά και μέγιστη εγρήγορση για την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων, όπως ένα ατύχημα.

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα της οδηγικής ικανότητας. Ωστόσο, παράλληλα με τις γενικές συστάσεις, υπάρχουν και κάποιες εξειδικευμένες οδηγίες ασφάλειας, για τις οποίες τα άτομα με ΣΔ θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένα, εκπαιδευμένα αλλά και ευαισθητοποιημένα, περιορίζοντας όσο το δυνατόν την πιθανότητα απρόβλεπτων και δυσάρεστων καταστάσεων.

Όλα τα άτομα με ΣΔ έχουν τον ίδιο κίνδυνο κατά την οδήγηση;

Για τους περισσότερους διαβητικούς η νόσος σπάνια θα δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα στην ικανότητα τους να οδηγούν. Υπάρχουν όμως παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την οδηγική ικανότητα, όπως:

Ο αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας (κυρίως σε όσους υποβάλλονται σε θεραπεία με ινσουλίνη ή σουλφονυλουρίες)
Τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπογλυκαιμίας
Η ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία (χαμηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα χωρίς συμπτώματα, που δεν γίνονται αντιληπτές από τα άτομα με ΣΔ)
Επιπλοκές της νόσου στα μάτια που περιορίζουν κατά πολύ την οπτική οξύτητα και αντίληψη
Η διαβητική νευροπάθεια που προκαλεί μούδιασμα, πόνο, απώλεια αισθητικότητας αλλά και έλκη στα πόδια

Οι καταστάσεις αυτές απαιτούν ιδιαίτερη εγρήγορση και παρέμβαση αλλά και συνεχή επαναξιολόγηση της οδηγικής ικανότητας, καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο ατυχήματος, περιορίζουν την αντιληπτική ικανότητα του οδηγού, μειώνουν την ικανότητα αντανακλαστικής αντίδρασης σε ένα εξωτερικό ερέθισμα και δυσχεραίνουν τον χειρισμό ή συντονισμό των πεντάλ και εξαρτημάτων κατά τη διάρκεια της οδήγησης ή χειρισμού μηχανημάτων.

Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας ανησυχούν;

Οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρούμε κατά την οδήγηση ή τον χειρισμό μηχανημάτων πρέπει να μας βάζει σε υποψίες και να μας θέτει σε εγρήγορση.

Τα πιο κοινά προειδοποιητικά συμπτώματα της υπογλυκαιμίας είναι

Πονοκέφαλος
Αίσθημα πείνας
Ταχυκαρδία
Εφίδρωση
Ζάλη
Τρέμουλο
Αδυναμία
Κόπωση
Μούδιασμα στα χείλη
Ανησυχία

Ωστόσο τα συμπτώματα αυτά αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα, μπορούν να επηρεάσουν την οδηγική μας συμπεριφορά και ασφάλεια καθώς:

Απαιτείται μεγαλύτερη συγκέντρωση για παραμονή στη λωρίδα κυκλοφορίας
Είναι πιο δύσκολο να εστιάσουμε τα μάτια σας το δρόμο
Αδυνατούμε να πάρουμε άμεσες και σωστές αποφάσεις (αλλαγή λωρίδας, αλλαγή ταχυτήτων, μείωση ή αύξηση της ταχύτητας, αντίληψη των αποστάσεων και της σήμανσης των δρόμων)

Τι πρέπει να κάνουμε όταν έχουμε αυτά τα συμπτώματα κατά την οδήγηση;

Οποιοδήποτε από τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας, είτε μέτριας είτε πιο σοβαρής, χρειάζεται άμεσης παρέμβασης από τον ίδιο τον οδηγό, τόσο για τη δική του ασφάλεια όσο και των υπολοίπων.

Στην εμφάνιση λοιπόν κάθε τέτοιου συμπτώματος ο οδηγός οφείλει να κατευθυνθεί προσεκτικά σε ασφαλές σημείο στην άκρη του δρόμου, να ακινητοποιήσει το όχημα και να διακόψει τη λειτουργία του.

Πρέπει να βγάλει το κλειδί από τη μίζα και να μετακινηθεί στη θέση του συνοδηγού, τόσο για να μην προβεί σε κάποιο λάθος και επικίνδυνο χειρισμό όσο και για να μην κατηγορηθεί για επικίνδυνη οδήγηση ή την πρόκληση κάποιου ατυχήματος.

Πως αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας;

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να επιβεβαιωθεί ότι τα συμπτώματα αυτά οφείλονται στη χαμηλή γλυκόζη αίματος και όχι ενδεχομένως σε κάποια άλλη διαταραχή του οργανισμού.

Αφού επιβεβαιωθεί η υπογλυκαιμία με τη μέτρηση της γλυκόζης, με τον φορητό μετρητή σακχάρου, πρέπει να ληφθούν 15 γραμμάρια ευαπορρόφητων υδατανθράκων (μισός χυμός φρούτων, 3 καραμέλες ή 1 ζελέ γλυκόζης) και ο οδηγός να παραμείνει στη θέση του.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα γλυκά, η σοκολάτα και τα μπισκότα είναι ακατάλληλα για την ανάταξη της υπογλυκαιμίας, γιατί περιέχουν πολύ λίπος ,γεγονός που καθυστερεί την αύξηση της γλυκόζης στο αίμα.

Μετά από 15 λεπτά επαναλαμβάνεται η μέτρηση. Εάν τα επίπεδα σακχάρου εξακολουθούν να είναι χαμηλά επαναλαμβάνεται η λήψη υδατανθράκων και στη συνέχεια η λήψη ενός σνακ για την αποφυγή επανάληψης της υπογλυκαιμίας.

Αν ωστόσο τα επίπεδα της γλυκόζης έχουν επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα και τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει, ο οδηγός ανακτά σιγά σιγά την ικανότητα του να συνεχίσει με ασφάλεια την πορεία ή την εργασία του. Σε κάθε περίπτωση όμως όχι σε λιγότερο από 45 λεπτά, χρόνος που απαιτείται για να επανέλθει ο οργανισμός στην προ υπογλυκαιμίας κατάσταση.

Τι πρέπει να υπάρχει πάντα στο αυτοκίνητο σε περίπτωση ανάγκης;

Όπως κάθε ταξίδι έτσι και κάθε διαδρομή απαιτεί σωστή προετοιμασία και τα απαραίτητα εφόδια. Όσοι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο υπογλυκαιμίας, θα πρέπει να έχουν μαζί τους διαρκώς :

Μετρητή γλυκόζης αίματος
Χυμό φρούτων - καραμέλες ή ζελέ γλυκόζης και ένα σνακ
Νερό
Την θεραπευτική αγωγή τους
Ταυτότητα διαβητικού (που να αναγράφει το ονοματεπώνυμο, τηλέφωνα επικοινωνίας και την πάθηση)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο μετρητής γλυκόζης και τα αναλώσιμα του (κυρίως οι ταινίες μέτρησης) δεν θα πρέπει να φυλάσσονται στο αυτοκίνητο σε ακραίες θερμοκρασίες, πχ το καλοκαίρι, γιατί ενδέχεται να επηρεαστεί η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων τους.

Τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τις δυσάρεστες καταστάσεις κατά την οδήγηση;

Οι απρόβλεπτες καταστάσεις όπως η υπογλυκαιμία, αποτελούν τη μεγαλύτερο προβληματισμό στη θεραπεία του Σ.Δ. Ωστόσο η σωστή εκπαίδευση και προετοιμασία θα μπορούσαν να περιορίσουν κατά πολύ τις ανεπιθύμητες και επισφαλείς συνθήκες.

Ακολουθεί ο δεκάλογος της ασφαλούς οδήγησης (κυρίως για άτομα που υποβάλλονται σε αγωγή με ινσουλίνη)

Ελέγχουμε πάντα το σάκχαρο μας πριν την αναχώρηση. Δεν ξεκινάμε ποτέ αν το σάκχαρο είναι χαμηλό (70-90 mg/dl), χωρίς να καταναλώσουμε προληπτικά υδατάνθρακες, ειδικά αν έχουμε να διανύσουμε μεγάλη και πολύωρη διαδρομή
Βεβαιωνόμαστε πάντα ότι έχουμε προμηθευτεί τον μετρητή σακχάρου, χυμό, ταμπλέτες γλυκόζης, νερό και ένα σνακ
Κατά τη διάρκεια της οδήγησης, ειδικά σε μεγάλη διαδρομή ή κατά τη διάρκεια της εργασίας, ανά δύο ώρες μετράμε προληπτικά το σάκχαρο
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, θα πρέπει να τηρούνται τα προγράμματα και τα είδη φαγητού, καθώς και η φαρμακευτική αγωγή
Αξιολογούμε ακόμη και το παραμικρό σύμπτωμα που παραπέμπει σε υπογλυκαιμία.
Ακινητοποιούμε με ασφάλεια το όχημα και ελέγχουμε το σάκχαρο
Αντιμετωπίζουμε την υπογλυκαιμία με τη λήψη υδατανθράκων,
Επαναλαμβάνουμε τον έλεγχο μετά από 15 λεπτά και αν χρειαστεί επαναλαμβάνουμε τη λήψη υδατανθράκων
Περιμένουμε 45 λεπτά μέχρι να αποκατασταθεί η γνωστική λειτουργία πλήρως και ύστερα συνεχίζουμε
Βρισκόμαστε σε εγρήγορση για τυχόν υποτροπή της υπογλυκαιμίας

Άλλες ειδικές καταστάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής

- Ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία

Μειωμένη επίγνωση της υπογλυκαιμίας υπάρχει όταν ένα άτομο δεν αισθάνεται τακτικά τα συνήθη πρώιμα προειδοποιητικά συμπτώματα της ήπιας υπογλυκαιμίας. Αυτό αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρού υπογλυκαιμικού επεισοδίου και επομένως αποτελεί κίνδυνο για την οδική ασφάλεια.

Η ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία αποτελεί μια παθολογική κατάσταση η οποία με την κατάλληλη θεραπευτική αναπροσαρμογή και εντατική φροντίδα μπορεί να αποκατασταθεί. Μέχρι τότε όμως συστήνεται στα άτομα με ΣΔ και ανεπίγνωστες υπογλυκαιμίες να αποφεύγουν την οδήγηση και το χειρισμό μηχανημάτων

- Αλκοόλ και οδήγηση

Οι γενικοί κίνδυνοι οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ είναι γνωστοί. Αυτό όμως, που πολλές φορές υποεκτιμάται, είναι ότι ακόμη και μικρή κατανάλωση αλκοόλ έχει αρνητικές επιπτώσεις στον οργανισμό, καθώς ευνοεί την εκδήλωση υπογλυκαιμίας ακόμη και αρκετές ώρες μετά την κατανάλωση του, λόγω της καταστολής της ηπατικής παραγωγής της γλυκόζης. Ο συνδυασμός δε της υπογλυκαιμίας με τη μέθη αυξάνει κατά πολύ τον κίνδυνο πρόκλησης ατυχήματος. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ όταν πρόκειται να ακολουθήσει οδήγηση ή όταν αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί, η επιτρεπόμενη ποσότητα αλκοόλ θα πρέπει να συνοδεύεται απαραίτητα από κατανάλωση υδατανθράκων ( πατατάκια, ξηρούς καρπούς κ.α)

- Αποφρακτική Άπνοια Ύπνου,

Η διαταραχή αυτή του κατακερματισμένου ύπνου, λόγω απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών, εμφανίζεται αρκετά συχνά σε άτομα με ΣΔ τύπου 2 και προκαλεί κεφαλαλγία, αυξημένη κόπωση και υπνηλία καθ’ όλη τη διάρκεια της επόμενης ημέρας. Σε συνδυασμό ταυτόχρονα με άλλες παθήσεις ή και θεραπείες, που ενδεχομένως προκαλούν υπνηλία, αυξάνουν κατά πολύ τον κίνδυνο πρόκλησης ατυχήματος και απαιτούν άμεσης διερεύνησης και θεραπείας.

Πότε πρέπει να ενημερώσω τη θεραπευτική μου ομάδα;

Το ποσοστό ατυχημάτων στα άτομα με ΣΔ δεν διαφέρει πολύ από αυτά που συμβαίνουν στον υπόλοιπο πληθυσμό. Σε κάθε περίπτωση όμως, οποιαδήποτε από τις παραπάνω καταστάσεις πρέπει να τίθεται άμεσα σε γνώση της θεραπευτικής ομάδας, η οποία και θα αξιολογήσει εξατομικευμένα τυχόν λάθη ή παραλείψεις, την ανάγκη ή όχι τροποποίησης του θεραπευτικού σχήματος αλλά και την περαιτέρω τυχόν διερεύνηση ή παραπομπή εφόσον κριθεί σκόπιμο.

Παράλληλα ο αυξημένος αυτός κίνδυνος για την πρόκληση ατυχήματος πρέπει να επαναξιολογείται διαρκώς, τόσο από το ίδιο το άτομο με ΣΔ όσο και από τους επαγγελματίες υγείας αλλά και τις επιτροπές αξιολόγησης των οδηγικών ικανοτητων και ανανέωσης των διπλωμάτων οδήγησης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ